راهکارهای مقابله با اونیکوفاژی یا جویدن ناخن در کودکان

 ناخن جویدن یکی از عادت‌های رایج در بین کودکان و نوجوانان است. رفتاری که دلیل اصلی آن می‌تواند اضطراب و استرس در آنها باشد؛ از آنجایی که کودکان روش مدیریت این احساسات را نمی‌دانند، ناآگاهانه از واکنش ناخن جویدن استفاده می‌کند. 

این عادت منفی یکی از دغدغه‌های والدین است و نداشتن اطلاعات کافی در مورد آن می‌تواند نتیجه‌ای عکس بر رفتار کودک داشته باشد. در مقابل، شناخت راهکارهای درست می‌تواند موجب حذف تدریجی عادت ناخن جویدن در کودکان و نوجوانان شود. 

در این مقاله ابتدا به چیستی اونیکوفاژی یا جویدن ناخن در کودکان و نوجوانان می‌پردازیم. سپس دلایل ناخن جویدن در کودکان نوپا، کودکان و نوجوانان را بررسی می‌کنیم و راهکارهایی برای مقابله با آن بیان می‌کنیم. در نهایت نیز از نکاتی می‌گوییم که می‌تواند موجب تشدید این رفتار در کودکان و نوجوانان شود. اگر کودک و نوجوان شما هم عادت جویدن ناخن دارد، این مقاله می‌تواند به شما کمک کند.

جویدن ناخن یا اونیکوفاژی (onychophagia) چیست؟

جویدن ناخن یا اونیکوفاژی عادتی نامناسب است که باعث کاهش استرس می‌شود. کودکان معمولاً بدون اینکه متوجه باشند، این کار را انجام می‌دهند. به عنوان مثال کودک شما ممکن است ناخواسته و بدون اینکه به آن فکر کند، همانطور که در حال فعالیت‌هایی مانند آواز خواندن، تماشای تلویزیون یا صحبت کردن با تلفن است، ناخن‌هایش را بجود. 

هنگام ناخن جویدن، بخش‌های مختلف مثل کوتیکول و بافت نرم اطراف ناخن و همچنین خود ناخن نیز جویده می‌شود. 

کودکان ممکن است زمانی که در مدرسه یا با دوستانشان مشکل دارند، بیشتر ناخن‌هایشان را بجوند. بنابراین اگر در فرزندتان اضطرابی می‌بینید، سعی کنید آن را در مدرسه یا خانه مدیریت کنید و با معلمانش در میان بگذارید.

ناخن جویدن نشانه اضطراب است یا یک نوع اختلال به حساب می‌آید؟

ناخن جویدن در کودکان به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. در واقع همیشه نمی‌توان آن را یک اختلال نگران‌کننده دانست یا بر عکس همیشه یک عادت ساده نیست. 

به عنوان مثال اگر کودک شما در شرایط زیر این کار را انجام می‌دهد، معمولاً می‌توان ناخن جویدن را یک واکنش برای کنترل اضطراب یا یک عادت دانست:

• آرام ناخنش را در دهان کرده و بدون اینکه آسیبی وارد کند، فقط با آن بازی می‌کند
• ناخن جویدن را به‌صورت ناخودآگاه (مثلاً زمان تماشای تلویزیون) انجام می‌دهد
• در پاسخ به موقعیت‌های خاص که کمی برای او اضطراب‌آور است، ناخن می‌جود 

اما اگر می‌دانید که کودک شما به دلایلی مانند طلاق در خانواده، تغییر مدرسه یا دور شدن از دوستان و مواردی از این دست اضطراب دارد، باید نسبت به رفتارهای او حساس‌تر باشید. در این موارد معمولاً ناخن جویدن کودک باعث آسیب به ناخن و بافت‌های اطراف آن می‌شود. یا علاوه بر جویدن ناخن، مژه‌هایش را می‌کند و خوب نمی‌خوابد.

همچنین اگر عادت به جویدن ناخن ناگهانی شروع شده باشد و به سرعت تشدید شود، حتماً باید با پزشک یا متخصص روانشناس کودک مشورت کنید. به‌طور کلی هر نوع تغییر شدید در رفتار فرزندتان یکی از عوامل مهمی‌ است که باید مورد بررسی قرار گیرد.

این مقاله را هم بخوانید: راهکارهایی برای مقابله با دعوای کودکان با یکدیگر

علت جویدن ناخن در کودکان و نوجوانان

ناخن جویدن کودکان علت‌های متفاوتی دارد. اگرچه به‌طور کلی یک عادت عصبی منفی به‌شمار می‌رود و کودک به دلایل مختلف و به‌صورت ناخودآگاه ناخن جویدن را شروع می‌کند. 

برای مثال کودک شما ممکن است از روی کنجکاوی یا بی‌حوصلگی، از بین بردن استرس یا صرفاً به دلیل اینکه عادت به جویدن پیدا کرده، ناخن‌های خود را بجود. آن‌ها همچنین ممکن است این کار را برای این انجام دهند که شما، خواهر یا برادر بزرگ‌تر خود را دیده‌اند که ناخن می‌جوید.

برای برخی از کودکان، جویدن ناخن راهی برای کاهش تنش یا کنار آمدن با احساسات شدید است. بنابراین کودک از ناخن جویدن به‌عنوان روشی برای مدیریت اضطراب در برخورد با مسائل مختلف استفاده می‌کند. 

به عنوان مثال، یادگیری فعالیت یا موضوع جدیدی در مهد کودک و مدرسه، احساس خجالت هنگام پیوستن به گروه دوستانه جدید و مواردی از این دست می‌تواند باعث ایجاد احساس استرس یا نگرانی در کودک شده و موجب شروع ناخن جویدن در کودک شود.

علت ناخن جویدن کودکان نوپا

ناخن جویدن، مکیدن انگشت شست و دست کردن در بینی از جمله رفتارهایی است که گاهی در کودکان نوپا هم مشاهده می‌شود. این رفتار معمولاً به چند دلیل اتفاق می‌افتد که عبارتند از:

اضطراب یا بی‌حوصلگی

اگر می‌بینید که کودک نوپایتان ناخن می‌جود، ابتدا باید بررسی کنید که آیا مسئله‌ای باعث ترس، اضطراب یا بی‌حوصلگی او شده است؟ جویدن ناخن کودک ۲ ساله، ممکن است راهی برای کاهش اضطراب باشد.  

تحریک بیشتر مغز

ماهیت تکراری جویدن ناخن نشان می‌دهد که ممکن است این کار یک فرآیند تسکین‌دهنده یا آرام‌کننده برای مغز کودک شما باشد. معمولاً کودک قبل از اینکه بخوابد یا در حالی که به موسیقی گوش می‌دهد این کار را انجام می‌دهد.

نیاز به توجه بیشتر

اگر کودک احساس کند که شما او را نادیده می‌گیرید و توجه کافی به او ندارید، ممکن است از ناخن جویدن برای واکنش به این احساس منفی خود استفاده کند.  

بلند بودن ناخن‌ها

اگر ناخن‌های کودک نوپایتان را به طور مرتب کوتاه نکنید، ناخن‌های بلند او را آزار می‌دهد و کودک برای راحت شدن خود شروع به جویدن و از بین بردن آن‌ها می‌کند.

دیدن این رفتار در دیگران

جویدن ناخن در کودک ۱۸ ماهه یا بزرگتر ممکن است ریشه خانوادگی داشته باشد. فرزند کوچک شما ممکن است این عادت را در شخص دیگری ببیند و تصور کند این کار مشکلی ندارد.

راهکارهای مقابله با جویدن ناخن

اگر کودک شما ناخن‌هایش را می‌جود، ابتدا باید دلایل آن را بررسی کنید. در بخش قبلی دلایل جویدن ناخن در کودکان و نوجوانان و همچنین کودکان نوپا را بررسی کردیم.

پیش از خواندن این بخش، بهتر است بخش دلایل را بخوانید. به عنوان مثال اینکه آیا کودک شما به تازگی اضطراب یا استرسی تجربه کرده است؟ توجه داشته باشید که برخی از رویدادهای مثبت، مثل پیوستن به یک گروه دوستانه جدید یا آمدن یک حیوان خانگی، می‌تواند گاهی برای بچه‌ها استرس‌زا باشد.

در ادامه چند راهکار را برای حذف رفتار ناخن جویدن در کودکان را معرفی می‌کنیم: 

کوتاه کردن مداوم ناخن‌ها

همانگونه که گفتیم یکی از دلایل ناخن جویدن کودکان ۳ ساله یا نوپا، بلند بودن ناخن‌هاست. به همین جهت کوتاه کردن ناخن می‌تواند مانع از این کار در کودکان شود. این روش همچنین برای کودکان و نوجوانی که عادت به جویدن پیدا کرده‌اند یا برای کنترل اضطراب خود این رفتار را ادامه می‌دهند، کاربردی است. 

کوتاه کردن ناخن‌های کودکان، سطح زیر ناخن‌ها را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود آلودگی، کثیفی و باکتری کمتری زیر ناخن جمع و وارد دهان شود. مراقبت از کوتیکول‌ها (بافت‌های ظریف انتها و دور ناخن) هم اهمیت زیادی دارد؛ چرا که باکتری‌ها می‌توانند وارد پوست اطراف ناخن شده و عفونت ایجاد کنند. 

ارائه یک راه جایگزین برای مقابله جویدن ناخن در کودکان

به دنبال یک جایگزین باشید که فرزند شما به جای انگشت‌های دستش در دهان بگذارد. برای کودکان بزرگتر می‌توانید از میان وعده‌هایی مانند کرفس و هویج استفاده کنید. فقط حواستان باشد که از تنقلات قندی و مضر مانند شکلات استفاده نکنید؛ چرا که به این ترتیب، یک عادت نامناسب را با عادت نامناسب دیگر عوض می‌کنید.

همچنین می‌توانید به‌عنوان یک راهکار جایگزین، به فرزندتان وسیله دیگری بدهید تا روی آن تمرکز کند؛ بهتر است از ابزاری استفاده کنید که انگشتان کودک شما را فعال نگه دارد. به عنوان مثال می‌توانید از توپ‌های کوچک نرم، خمیر بازی یا اسباب‌بازی‌هایی مثل پاپت استفاده کنید.

این راهکار به کودکان فرصت می‌دهد تا به جای تمرکز روی صدا و احساس جویدن ناخن‌ها، روی بافت و بررسی ابزاری تمرکز کنند که در دست دارند.

استفاده از یک رمز قراردادی اختصاصی

وقتی می‌بینید کودکتان می‌خواهد ناخن جویدن را شروع کند، به آرامی روی بازویش را لمس کنید یا از کلمه رمزی بین خودتان استفاده کنید که بدون جلب توجه دیگران، این رفتار ناخودآگاه را حذف کند (از قبل یک کلمه را با هم هماهنگ کنید).

کودکان و نوجوانان معمولاً ناخن جویدن را به‌صورت ناخودآگاه انجام می‌دهند. در نتیجه با چنین راهکاری، ناخن جویدن رفته‌رفته به مرحله خودآگاه می‌رسد و می‌توانند این عادت عصبی را ترک کنند.

ایجاد احساس امنیت و آرامش

اگر فرزند شما به‌تازگی به دلایلی مثل نقل مکان یا رفتن به یک مدرسه یا مهد کودک جدید اضطراب دارد، ممکن است برای کنترل اضطراب ناخن جویدن را شروع کند.

اگر بچه‌ها توجه و محبت کافی دریافت کنند، معمولاً به‌خوبی با شرایط مختلف سازگار می‌شوند و به محیط جدید عادت می‌کنند. پس به آن‌ها اطمینان خاطر و توجه زیادی نشان دهید. همچنین به صحبت‌های فرزندتان گوش دهید و به آن‌ها توجه کنید تا احساساتشان را بیان کنند.

منظم کردن ناخن‌ها با سوهان

رسیدگی به ناخن‌ها به‌ویژه در نوجوانان می‌تواند در ترک عادت ناخن جویدن بسیار کاربردی باشد؛ چرا که زیبایی ناخن به‌ویژه برای دخترهای نوجوان اهمیت زیادی دارد. 

می‌توانید برای آنها وقت مانیکور ناخن بگیرید تا به مرور عادت به رسیدگی در آن‌ها درونی شود. ضمن اینکه با این کار، دیگر از دیدن ناخن‌های جویده شده لذت نخواهند برد.

این مقاله را هم بخوانید: ترس از ارتفاع در کودکان (آکروفوبیا)

نکات مهم جهت مقابله با ناخن جویدن 

واکنش و نحوه پاسخ به رفتارهای کودکان، تأثیر مستقیمی در اصلاح رفتار یا بدتر شدن آن دارد. در نتیجه به‌عنوان والدین بهتر است ابتدا با نوع رفتار و علت آن آشنا شوید، سپس روش‌های لازم برای اصلاح آن را به‌کار بگیرید.

برای ترک ناخن جویدن در کودکان، شناخت این رفتار و علت‌های آن، اولین عاملی است که باید به سراغ آن بروید؛ چرا که با حذف عامل، ممکن است کودکان به‌صورت خودکار ناخن جویدن را ترک کنند. در عین حال رعایت نکات زیر هم ضروری به نظر می‌رسد:

از بدتر کردن عادت خودداری کنید

توجه بیش از حد به عادات بد فرزندتان احتمالاً نتیجه معکوس خواهد داشت و به این ترتیب جویدن ناخن ممکن است شدیدتر شود. تنبیه یا خجالت دادن او برای جویدن ناخن کمکی به تغییر این عادت نخواهد کرد.

به کودکان خود کمک کنید ناخن جویدن خود را مدیریت کنند اما بیش از حد روی این مسئله پافشاری نکنید. فریاد زدن یا گفتن کلمات منفی کمکی به حذف این رفتار نخواهد کرد.

حرف زدن‌های طولانی و هزار و یک دلیل آوردن در مورد اینکه ناخن جویدن کار درستی نیست هم کمکی به کودکان و نوجوان نخواهد کرد. اگر آن‌ها انگیزه خاصی برای ترک رفتار خود نداشته باشند، تلاش‌های شما بی نتیجه می‌ماند. بنابراین اگر کودک شما در این مرحله نمی‌خواهد از جویدن ناخن دست بکشد کمی صبور باشید.

از جملات مثبت استفاده کنید

گاهی می‌توانید برای تلنگر زدن از جملاتی مثل این استفاده کنید: «به تازگی متوجه شدم که ناخن‌هایت را زیاد می‌جوی. آیا بچه‌های مدرسه تا به حال متوجه این موضوع شده‌اند؟» ذکر این نکته که دیگران ممکن است آن‌ها را در حال انجام این کار ببینند، ممکن است باعث حساسیت بیشتر آن‌ها نسبت به موضوع شود.

همچنین می‌توانید به کودک بگویید: «به نظر می‌رسد گاهی اوقات وقتی ناخن‌هایت را زیاد می‌جوی انگشتانت درد می‌گیرد. آیا به این فکر کردی که کاش این کار را نمی‌کردم؟»

لاک‌های مخصوص ترک ناخن جویدن را فراموش کنید!

لاک‌هایی برای جلوگیری از ناخن جویدن در بعضی از داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها وجود دارند. این محصولات طعم بسیار بدی دارند یا هنگامی که کودک شما ناخن‌هایش را می‌جود، کمی باعث سوزش زبانش خواهد شد. 

این لاک‌ها به‌عنوان یک راهکار برای ترک ناخن جویدن کودکان نوپا و حتی بزرگتر، اصلاً راهکار مناسبی نیستند؛ چرا که برخی از آن‌ها حاوی استون یا فلفل هستند و اگر کودک چشمان خود را بمالد، باعث قرمزی و سوزش خواهند شد. ضمن اینکه اگر کودک بخواهد چیزی، مثلاً میوه یا فینگر فود را با دست بخورد، طعم بدی در دهانش حس می‌کند.

صبور باشید

جویدن ناخن ممکن است گاهی بهتر یا دوباره تشدید شود. این مسئله معمولاً بخشی از فرآیند ترک یک عادت بد است. با این حال با گذشت زمان، ناخن جویدن کودک شما تا حد زیادی کم می‌شود. فراموش نکنید که ترک عادت‌های بد، سخت است. 

اگر فرزندتان به خاطر جویدن ناخن‌هایش ناراحت می‌شود، به او یادآوری کنید که در این کار، کنار او هستید. همچنین برای اینکه خودتان هم انگیزه کافی برای همراهی داشته باشید، به خودتان یادآوری کنید که این فقط یک مرحله گذرا است.

سخن پایانی

ناخن جویدن کودک یک واکنش ناخودآگاه به عوامل اضطراب‌آور یا یک عادت در آن‌ها است. برای ترک عادت ناخن جویدن راهکارهای مختلفی وجود دارد که بهتر است به‌صورت غیرمستقیم انجام شود تا تأثیر خود را به‌خوبی بر رفتار کودک بگذارد.

برای مثال می‌توانید راهکارهای مدیریت اضطراب را در اختیار کودک قرار دهید و به او کمک کنید تا احساسات خود را بیان کند.

به یاد داشته باشید که کودکان به شکل‌های مختلفی به روش‌های مقابله با ناخن جویدن پاسخ می‌دهند؛ به همین جهت به عنوان پدر و مادر لازم است که صبور باشیم و اجازه دهیم فرایند ترک عادت در کودک‌مان طی شود.

همچنین یادمان باشد نباید از روش‌های تنبیهی و سرزنش کردن کودکان استفاده کنیم؛ چرا که همانگونه که بیان شد چنین راهکارهایی نتیجه عکس دارند و می‌تواند موجب شود ناخن جویدن در کودکان شدت پیدا کند.

 

منابع 

How to Stop Children From Biting Their Nails

More About Nail Biting Onychophagia

How to handle nail-biting in children

Nail-biting: Why it happens and what to do about it

Toddler Nail Biting: Why Kids Bite Their Nails and How to Stop It