آشنایی با تست هوش وکسلر

اگر کودکی دارید که سطح هوشی بالایی نسبت به سن خود نشان می‌دهد، حتما ضریب هوش (IQ) فرزندتان را با تست‌های مخصوصی که در این زمینه طراحی شده‌اند، آزمایش کنید. یکی از رایج‌ترین آزمون‌هایی که برای این منظور استفاده می‌شود، آزمون تست هوش وکسلر برای کودکان (WISC) است.

این تست توسط روانشناس کودک و به‌صورت انفرادی برای فرزند شما برگزار می‌شود تا هوش او را از طریق مجموعه‌ای از تست‌ها که مربوط به پنج دسته مختلف است مورد بررسی قرار دهد.

در این مقاله با تعریف تست هوش وکسلر کودکان، ویژگی‌ها و کاربرد تست و همچنین مواردی را در رابطه با تفسیر آن بیان خواهیم کرد.

معرفی تست هوش وکسلر کودکان

آزمون اولیه وکسلر (WISC) که در سال ۱۹۴۹ توسط یک روانشناس رومانیایی-آمریکایی به نام دیوید وکسلر ابداع شد، از آزمون‌های مختلفی در مقیاس هوش وکسلر-بلیو تشکیل شده بود. در آن زمان، تنها سه آزمون اصلی وجود داشت: هوش کلامی، ضریب هوشی عملکردی و تست هوش کامل.

در طول سال‌ها، تست هوش WISC دستخوش تغییرات زیادی شده است. این آزمون در سال ۱۹۷۴ با همان آزمون‌ها اما در محدوده سنی متفاوت مورد بازنگری قرار گرفت. سپس خرده‌آزمون‌ها در سال‌های ۱۹۹۱، ۲۰۰۳ و ۲۰۱۴ تغییر کردند و WISC-V در سال ۲۰۱۴ با بیست و یک خرده‌آزمون و پانزده نمره ترکیبی منتشر شد.

تست هوش وکسلر کودکان برای کودکانی مناسب است که هوش بیشتری را نسبت به همسالان خود نشان می‌دهند. این تست می‌تواند توسط مدرسه‌ای که کودک در آن تحصیل می‌کند یا با مراجعه به روانشناس انجام شود.

هدف اصلی تست WISC این است که با سوالات مختلف بررسی کند که آیا کودک شما در سطوح هوشی مختلف با استعداد است یا خیر. همچنین بخش دیگری از آزمون این است که جنبه‌های مختلف شناختی کودکان و میزان برتری آن را نسبت به سایر بخش‌های هوش در یک کودک بررسی کند. (اینکه یک کودک در چه بخشی از نظر شناختی قوی‌تر است و در کجا ممکن است در مهارت‌های شناختی کمبود داشته باشد.)

تست هوش WISC از طریق آزمون کاغذی یا به‌صورت دیجیتالی با توجه به سن کودک و دلیل شرکت در امتحان انجام می‌شود. زمان آزمون نیز بنا به نوع خرده‌آزمون‌های مورد استفاده، تست وکسلر بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.

هدف از طراحی این تست هوش کودکان چیست؟

هوش وکسلر برای کودکان در سه نسخه عادی، تجدید نظر شده و نسخه سوم طراحی شده است. از این تست برای بررسی مقیاس هوشی کودکان پیش‌دبستانی و ابتدایی به‌عنوان ابزاری در مدرسه مورد استفاده قرار می‌گیرد که مواردی مثل وجود ناتوانی یادگیری یا تاخیر رشد، شناسایی استعدادها، شناسایی رشد فکری و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

نتیجه این تست معمولا در تست‌های عصبی روانشناختی برای ارزیابی عملکرد مغز افراد مبتلا به اختلالات عصبی گنجانده می‌شوند.

بیشتر بخوانید: چگونه هوش اخلاقی در کودکان را پرورش دهیم؟

ویژگی‌های تست هوش وکسلر کودکان

متمایزترین ویژگی آزمون‌های وکسلر، تقسیم آن‌ها به بخش شفاهی و بخش غیرکلامی (یا عملکرد) است که برای هر بخش نمرات جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است. تمامی تست‌های وکسلر به شش خرده‌آزمون کلامی و پنج خرده‌آزمون عملکردی تقسیم می‌شوند. آزمایش کامل ۶۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد تا انجام شود. 

هوش کلامی، مؤلفه‌ای‌ست که اغلب با موفقیت تحصیلی مرتبط است. این بخش از هوش مستلزم توانایی تفکر به صورت انتزاعی با استفاده از کلمات یا نمادهای ریاضی است. هوش عملکردی نیز توانایی درک روابط و تطبیق بخش‌های مجزا را به طور منطقی در یک کل نشان می‌دهد. گنجاندن بخش عملکردی در مقیاس وکسلر به ویژه در ارزیابی توانایی شناختی افراد غیربومی و کودکان مبتلا به اختلالات گفتار و زبان کاربرد دارد. 

این آزمون برای روان‌شناسان مدرسه که نیاز به غربالگری دانش‌آموزان مختلف در ناتوانی‌هایی مربوط به یادگیری خاص دارند، به دلیل تعداد خرده‌آزمون‌های خاصی که هر بخش را تشکیل می‌دهند، ارزش زیادی دارد.

کاربرد تست هوش وکسلر کودکان

تست کودکان پیش‌دبستانی و ابتدایی وکسلر (WPPSI) به طور سنتی برای کودکان چهار تا شش ساله طراحی شده است، اگرچه جدیدترین نسخه این آزمون محدوده سنی را تا سه سال و تا هفت سال و سه ماه را پوشش می‌دهد. 

آزمون شفاهی نیز شامل حوزه‌های زیر است: 

اطلاعات عمومی (غذا، پول، بدن و غیره)، واژگان (مفاهیم و معانی)، درک مطلب (پاسخ به سوالات)، حساب (جمع، تفریق، شمارش)، جملات (توانایی تکرار تدریجی جملات طولانی‌تر) و پیدا کردن شباهت‌ها (پاسخ دادن به سؤالاتی مانند “قلم و مداد چه شباهت‌هایی با هم دارند؟”). 

بخش اجرا شامل تکمیل تصویر، کپی کردن طرح‌های هندسی، استفاده از بلوک‌ها برای بازتولید طرح‌ها، انجام ماز و خطوط مارپیچ و ساختن خانه حیوانات از روی یک مدل است.

یک بخش دیگر از تست هوش وکسلر (WISC) برای کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۶ ساله طراحی شده است. سوالات این تست شبیه مقیاس پیش‌دبستانی است. تفاوت‌های آن‌ها نیز شامل موارد زیر است: 

طرح‌های هندسی با مونتاژ اجسام سه بعدی جایگزین می‌شوند. کودکان گروه‌هایی از تصاویر را برای گفتن داستان‌های ساده کنار هم قرار می‌دهند. از آن‌ها خواسته می‌شود تا لیست ارقام را به خاطر بسپارند و تکرار کنند. یک تمرین کدگذاری در محل خانه حیوانات انجام می‌شود. ماز و بازی‌های مارپیچ نیز یک آزمون فرعی است. 

اجرای ۱۰ ریزآزمون اولیه برای توصیف جامع توانایی فکری توصیه می‌شود. ۶ خرده‌آزمون ثانویه را می‌توان علاوه بر خرده‌آزمون‌های اولیه اجرا کرد تا نمونه گیری وسیع‌تری از عملکرد فکری ارائه دادو اطلاعات بیشتری برای تصمیم‌گیری بالینی به دست آورد.

 ۱۰ خرده‌آزمون اولیه در ترکیب‌های خاصی برای استخراج FSIQ، پنج نمره شاخص اولیه و سه نمره از پنج نمره شاخص کمکی استفاده می‌شود. هفت مورد از ده زیرآزمون اولیه برای استخراج FSIQ استفاده می‌شود.

این ارزیابی نمرات زیر را ارائه می‌دهد:

• یک امتیاز ترکیبی که نشان‌دهنده توانایی کلی فکری کودک است (FSIQ).
• نمرات شاخص اولیه که حوزه‌های عملکرد شناختی زیر را اندازه‌گیری می‌کند: شاخص درک کلامی (VCI)، شاخص فضایی بصری (VSI)، شاخص استدلال سیال (FRI)، شاخص حافظه کاری (WMI)، و شاخص سرعت پردازش (PSI).
• نمرات شاخص کمکی نیز ارائه شده است: شاخص استدلال کمی (QRI)؛ شاخص حافظه کاری شنیداری (AWMI)؛ شاخص غیرکلامی (NVI)؛ شاخص توانایی عمومی (GAI)؛ و شاخص مهارت شناختی (CPI).

معرفی مقیاس‌های چهارگانه تست هوش وکسلر کودکان

اگرچه بیست و یک خرده آزمون برای آزمون هوش WISC وجود دارد، اما ده مورد اصلی وجود دارد که فرزند شما در آن‌ها شرکت می‌کند. این خرده آزمون‌های WISC-V به شش دسته اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه تمامی خرده‌آزمون‌ها را نام می‌بریم و توضیح مختصری در مورد آن‌ها می‌دهیم.

بیست و یک ریزآزمون به شرح زیر هستند:

شاخص درک کلامی (VCI)

واژگان؛ توانایی کودک شما در ارائه تعاریف برای کلمات.

درک شباهت‌ها؛ مهارت مقایسه دو چیز که به هم مرتبط هستند.

اطلاعات عمومی؛ پاسخ به سوالات مربوط به دانش کلامی عمومی.

درک عمومی؛ دانش برای پاسخ به سؤالات مربوط به ایده‌های کلی و موقعیت‌های اجتماعی.

شاخص بصری-فضایی (VSI)

طراحی بلوک (دارای زمان‌بندی) – با استفاده از بلوک‌های دو رنگ، مدل نشان داده شده در یک تصویر باید ساخته شوند.

پازل‌های بصری (دارای زمان‌بندی) – یک مجموعه از سه تصویر  که پازل را در یک تصویر نشان می‌دهد، انتخاب شود.

شاخص استدلال سیال (FRI)

استدلال ماتریسی – از بین یک آرایه از پنج تصویر، کودک باید برای تکمیل دنباله عکس، تصویری را انتخاب کند که در مربع گمشده بهترین گزینه است.

وزن‌های شکل (دارای زمان‌بندی) – وقتی به یک ترازو نگاه می‌کنید، عکسی را انتخاب کنید که ترازو را متعادل کند.

مفاهیم تصویر – از بین یک گروه عکس، دو عکس را انتخاب کنید که شباهت زیادی دارند.

محاسبات – مهارت حل مسائل ریاضی به صورت کلامی یا تصویری.

شاخص حافظه عملی یا عملکردی (WMI)

گستره عددی – توانایی تکرار یک دنباله عددیکه با صدای بلند خوانده شده است.

یادآوری تصویری – مهارت یادآوری عکس‌هایی که قبلا نشان داده شده‌اند.

ترتیب حروف – اعداد – گوش دادن به دنباله‌ای از اعداد و حروف مختلط، سپس تکرار آن‌ها به ترتیب خاص.

شاخص سرعت پردازش اطلاعات (PSI)

کدگذاری (زمان‌دار) – با استفاده از کلید پاسخ، نمادهایی را کپی کنید که با کد عددی مطابقت دارند.

جستجوی نمادها (زمان‌دار) – نمادهای خاص را در یک ردیف از نمادهای مختلف شناسایی کنید.

حذف تصاویر (زمان‌دار ) – تصاویر خاصی را در یک گروه از تصاویر شناسایی کنید و آن‌ها را خط بزنید.

سایر آزمون‌های فرعی

• دانش سرعت نامگذاری (زمان‌دار) – در زمان تعیین شده، تا حد امکان بگویید عکس‌های موجود در یک صفحه مربوط به چه مواردی هستند.
• میزان سرعت نامگذاری (زمان‌دار) – تعداد موارد موجود در هر تصویر را در زمان تعیین شده نام ببرید.
• ترجمه فوری نمادها – نمادها را بر اساس کد نماد آموخته شده به جملات ترجمه کنید.
• ترجمه تاخیری نمادها – مهارت‌های مشابه ترجمه فوری نمادها، اما کودک زمان زیادی برای یادگیری رمز نماد خواهد داشت.
• ترجمه نماد تشخیص – توانایی مشابه ترجمه فوری نماد، اما به جای یادآوری کد نماد، کودک باید ترجمه صحیح را انتخاب کند.

به طور معمول، دو آزمون فرعی از هر یک از پنج دسته اول (VCI، VSI، FRI، WMI، و PSI) باید اجرا شود تا شاخص کل مقیاس (FSI) برای تعیین هوش کودک شما به دست آید.

بیشتر بخوانید: آشنایی با هوش هشتگانه گاردنر و نقش آن در استعدادیابی کودکان

تفسیر تست هوش وکسلر کودکان

برای تمام آزمون‌های وکسلر (که شامل مقیاس هوش بزرگسالان وکسلر یا WAIS نیز می‌شود)، نمرات کلامی و عملکردی به‌صورت جداگانه از نمره کل محاسبه می‌شود. سپس با در نظر گرفتن یک مقیاس کلی به هر دسته نمره نهایی به صورت متوسط، برتر و غیره لحاظ می‌شود. در نتیجه از درصد یا رتبه‌بندی عددی استفاده نمی‌کنند.

مقیاس‌های هوش وکسلر آزمون‌های استاندارد شده‌ای هستند؛ به این معنی که به عنوان بخشی از طراحی آزمون، برای نمونه بزرگی از جامعه هدف اجرا می‌شوند و نتایج آن قابل قبول هستند. تست‌ها دارای میانگین نمره استاندارد ۱۰۰ و با انحراف معیار ۱۵ هستند. انحراف معیار نشان می‌دهد که نمره شخص مورد آموزن چقدر بالاتر یا کمتر از حد استاندارد است. به عنوان مثال، یک کودک ده ساله با مقیاس WISC-III ارزیابی می شود و به نمره هوش کامل ۸۵ دست پیدا می‌کند. میانگین نمره ۱۰۰ میانگین سطحی است که همه ۱۰ ساله‌های نمونه به‌عنوان نماینده آن را انجام داده‌اند. نمره این کودک یک انحراف معیار کمتر از آن هنجار خواهد بود.

در حالی که نمره IQ در مقیاس کامل یک نقطه مرجع برای ارزیابی فراهم می‌کند، اما تنها میانگینی از حوزه‌های مختلف مهارت است. یک روانشناس آموزش دیده عملکرد کودک را در خرده‌آزمون‌های مقیاس ارزیابی و تفسیر می‌کند تا نقاط قوت و ضعف او را کشف کند و بر اساس این یافته‌ها توصیه‌هایی ارائه دهد.

نمره آزمون را بر اساس موارد زیر می‌توان به‌عنوان یک شاخص کلی بیان کرد:

امتیاز IQ ترکیبی توضیحات سنتی WISC

• ۱۳۰ یا بالاتر خیلی برتر بسیار زیاد
• ۱۲۰-۱۲۹ برتر بسیار بالا
• ۱۱۰-۱۱۹ میانگین بالا میانگین بالا
• ۹۰-۱۰۹ میانگین میانگین
• ۸۰-۸۹ کم متوسط کم متوسط
• ۷۰-۷۹ مرز بسیار کم
• ۶۹ یا پایین‌تر بسیار کم 

معرفی مراکز انجام تست هوش وکسلر کودکان

آزمون وکسلر علاوه بر برخی از مدارس در مراکز و کلینیک‌های روانشناسی مختلف انجام می‌شود که در صورت مشاهده عملکرد و رفتارهای کودکان خود می‌توانید این آزمون را برای او برگزار کنید. در حال حاضر نیز برخی از مراکز این آزمون را به‌صورت آنلاین برگزار می‌کنند.

 

 

منابع:

 

The Wechsler Intelligence Scale for Children-Fourth Edition – The Amend Group

Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC V)

Wechsler Intelligence Test – meaning, average, Definition, Purpose, Description, Risks

Wechsler Intelligence Scale for Children | Encyclopedia.com

WISC Test | Wechsler Intelligence Scale for Children

Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-V)