تولد فرزند دوم و آمادگی کودکان زیر ۶ سال

شادی و عشقی که اولین نوزاد شما به زندگی شما وارد کرده است، غیرقابل اندازه‌گیری است و اکنون شما منتظر فرزند دیگری هستید. آماده‌سازی شرایط برای ورود فرزند دوم هم می‌تواند مانند بار اول ارزشمند و ویژه باشد. اما باید در نظر داشت تولد فرزند دوم مشکلات و مسائل جدیدی برای پدر و مادر و مخصوصا فرزند اول به وجود می‌آورد.

باوجوداینکه یک مادر قبلا بارداری و زایمان را سپری کرده‌ است، در انتظار فرزند دوم خود، چیزهای متفاوتی باید در نظر داشته باشد. آگاهی از تغییرات پیش‌رو و کمک به فرزند بزرگتر خود برای درک آنچه باید انتظار داشته باشد بهترین راه برای آماده شدن برای این رویداد شاد است. برای بهبود این شرایط انتقالی برای خود چه کاری می توانید انجام دهید؟

فرزند دوم و تغییراتی که باید منتظرش باشید

داشتن فرزند دوم و رسیدگی به دو فرزند می‌تواند در ابتدا کمی سخت باشد. سازماندهی اوضاع قبل از به‌دنیاآمدن نوزاد بعدی بهترین گزینه برای شماست، هرچند ممکن است چالش‌برانگیز باشد.

شما از نظر برنامه روزانه شلوغ‌تر خواهید بود و برنامه زمانی سازماندهی شده شما ممکن است تا حد بسیار زیادی متاثر شود. ممکن است حتی قبل از تولد فرزند دوم بیشتر خسته شوید؛ زیرا مراقبت از فرزند بزرگترتان در دوران بارداری انرژی زیادی از شما می‌گیرد.

پس از زایمان، انتظار می‌رود که اوضاع ۶ تا ۸ هفته اول برای والدین، مخصوصا برای مادر، بسیار سخت باشد. شما سعی خواهید کرد در حالی که نیازهای فرزند بزرگتر خود را برطرف می کنید، کودک خود را مطابق با یک برنامه مشخص تغذیه و خواب پرورش دهید.

یکی از تغییرات مثبتی که فرزند دوم به ارمغان می‌آورد، افزایش اعتماد به توانایی‌ها، دانش و تجربه در شماست. چیزهایی که برای فرزند اول شما بسیار دشوار به نظر می‌رسید (مانند شیر دادن، تعویض پوشک، درمان بیماری‌ها و…) اکنون به جای بحران، امور طبیعی به نظر می رسد.

جدا از این مشکلات، حسادت، بدرفتاری و انتظارات جدید فرزند اول مشکلات دیگری هستند که شما را با چالش جدی روبرو می‌کنند. این بدرفتاری‌ها طبیعی است و فقط کافی است راهکارهای کمک کردن به فرزند بزرگتر و رفتارهای جدید با او را بلد باشید.

کمک به فرزند بزرگتر برای سازگاری با تولد فرزند دوم

فرزند اول شما ممکن است طیف وسیعی از احساسات را از خود نشان دهد؛ از هیجان‌زدگی گرفته تا حسادت یا حتی رنجش. کودکان نوپا که نمی‌توانند احساسات خود را به صورت کلامی بیان کنند، ممکن است به رفتارهای قبلی بازگردند. مثلا شروع به مکیدن انگشت شست خود کند، به مکیدن سینه تمایل نشان دهد، مهارت‌های اخیر خود در برخی از فعالیت‌ها را فراموش کند و از بیان کودکانه برای جلب توجه شما استفاده کند. اینها برخی از این رفتارهای جدید هستند.

کودکان نوپا و بچه‌های بزرگتر ممکن است احساسات خود را با آزمایش صبر شما، بدرفتاری، عصبانی کردن یا امتناع از خوردن بیان کنند. این مشکلات معمولا کوتاه‌مدت هستند و کمی آمادگی می‌تواند به کودک بزرگتر کمک کند تا با استقبال از یک خواهر یا برادر جدید سازگار شود. حتی در بعضی از موارد علاقه شدیدی نیز به این اتفاق داشته باشد.

راهکارهای آماده کردن فرزند اول برای پذیرش تولد فرزند دوم

طبیعی است که فرزند بزرگتر با تولد فرزند دوم به راحتی کنار نیاید اما راهکارهای مختلفی وجود دارد که این مشکل را تا حد زیادی حل می‌کند. در ادامه برخی از راهکارهای کمک به فرزند بزرگتر را ارائه می‌دهیم. با تکیه بر روانشناسی کودک، بر نقش مهمی که خواهر یا برادر بزرگتر ایفا می‌کند تمرکز کنید و نکات زیر را در نظر داشته باشید.

• اجازه دهید فرزند بزرگترتان در انتخاب وسایل اتاق نوزاد جدید کمک کند. اگر فرزندان شما اتاق خواب مشترک داشته باشند، این امر بیشتر اهمیت پیدا می‌کند.
• هدیه خاصی را که فرزند بزرگترتان می‌تواند به کودک بدهد پیدا کنید؛ مانند یک کتاب یا اسباب‌بازی جدید یا عکس خواهر یا برادر برای اتاق کودک. در نظر بگیرید که برای فرزند بزرگتر خود چیز جدیدی اختصاص دهید. همچنین می‌توانید یک هدیه کوچک از طرف کودک برای فرزند بزرگتر خود تهیه کنید.
• زمان خاصی را فقط برای خود و فرزند بزرگترتان در نظر بگیرید. این زمان ممکن است شامل رفتن به کتابخانه یا خواربارفروشی یا خواندن چند داستان اضافی قبل از خواب باشد. پدر خانواده، یکی از اعضای خانواده یا یک دوست نزدیک می‌تواند با مراقبت از کودک در این مواقع به مادر کمک کند.
• نقش بازی کنید یا داستان‌هایی بخوانید که به کودک شما کمک می‌کند تا بفهمد چه اتفاقی در خانواده می‌افتد. کتاب‌هایی که فقط برای کودکان نوپا درباره خانواده‌های در حال بزرگ‌شدن نوشته شده‌اند در دسترس هستند. کافی است یک کتابفروشی را بررسی کنید یا از سایت‌های اینترنتی چنین کتابی را جست‌وجو کنید.
• در مورد اینکه وقتی فرزند دوم به خانه می‌آید چه انتظاری از فرزند بزرگتر دارید، با او صحبت کنید. توضیح دهید که نوزاد تازه‌متولد شده گریه می‌کند، می‌خوابد و نیاز به تعویض پوشک دارد. به فرزند بزرگتر خود اطمینان دهید که اگرچه کودک جدید به توجه زیادی نیاز دارد اما هنوز هم زمان و عشق زیادی برای اختصاص دادن به او وجود دارد.
• نقش فرزند بزرگتر خود را در خانواده تقویت کنید و بگویید که او برادر/خواهر بزرگ نوزاد جدید خواهد بود و به فرزندتان کمک کنید از این نقش جدید لذت ببرد.
• به راه‌هایی فکر کنید که کودک شما می‌تواند از طریق آن‌ها بخشی از روند مراقبت از کودک جدید باشد. مثلا ممکن است برای تعویض پوشاک یا آروغ گرفتن از بچه از او کمک بخواهید. از او بخواهید که به انتخاب لباس‌های کودک برای یک روز خاص کمک کند یا حتی زمانی که نوزادتان بداخلاق می‌شود، جلوی او برقصد و با او بازی کند.
• شاید بد نباشد اگر مشکل خاصی وجود ندارد، فرزند شما برای ویزیت قبل از زایمان یا سونوگرافی با شما همراه باشد. اگر در بیمارستان زایمان می‌کنید، پیش از رفتن به بیمارستان برای او توضیح دهید که فقط افراد بیمار به بیمارستان نمی‌روند و گاهی برای تولد نوزاد نیز لازم است به بیمارستان برویم.

زمان مناسب برای آموزش فرزند اول

اگر می‌دانید روانشناسی کودک چیست حتما اطلاع دارید که آمدن یک نوزاد جدید تغییرات بزرگی را برای بچه‌های بزرگتر به ارمغان می‌آورد؛ بنابراین بهتر است از تعیین تکالیف جدید برای مدتی خودداری کنید. تولد فرزند دوم بهترین زمان برای شروع آموزش دستشویی رفتن، انتقال از شیشه شیر به فنجان یا ثبت نام فرزندتان در یک برنامه خاص نیست. بهتر است برای انجام این کارها مقداری به فرزند اول خود فرصت دهید و در شرایط و زمان مناسب‌تر این انتظارات را از او داشته باشید.

خواهر و برادر نقش بسیار ویژه‌ای در زندگی نوزاد جدید دارند؛ بنابراین فرزند بزرگتر خود را از تصمیم‌گیری کنار نگذارید. توجه زیاد به یک نوزاد تازه متولد شده باعث می‌شود بچه‌های بزرگتر احساس کنند که نادیده گرفته شده‌اند. با تشویق آن‌ها به کمک در آماده سازی و انجام کارهای فرزند جدید، به او اطمینان دهید که فرد مهمی است.

آماده‌کردن فرزند بزرگ برای تولد فرزند دوم به تفکیک سن

در ادامه نکات مهمی را به شکل خاص برای بازه‌های سنی مختلف ارائه می‌دهیم. با رعایت این نکات باتوجه به سن فرزند اول شما، راحت‌تر و بهتر برای تولد فرزند دوم آماده خواهد شد. لازم‌بهذکر است که برخی از نکات را می‌توان برای سنین مختلف نیز به‌کار برد.

آماده‌کردن کودک زیر ۲ سال برای تولد فرزند دوم

گرچه کودکان ۱-۲ساله از تأثیرات تولد برادر و خواهر جدید آگاهی چندانی ندارند، ورود فرزند دوم به خانواده بر آن‌ها تأثیرات ناهوشیار زیادی دارد. در واقع، جایگاه یگانه و بی‌چون‌وچرای آن‌ها در حال فروپاشی است و این مسئله برای آن‌ها قابل‌درک نیست! اگر توجه شما به فرزند دوم به‌شدت افزایش یابد، ممکن است باعث تحریک پرخاشگری، توجه‌طلبی و خبرچینی کودک اول شود و حتی او را اذیت کند.

برای پیشگیری از این اتفاقات اقدامات زیر توصیه می‌شود:

1. در مورد آمدن فرزند دوم با کودک صحبت کنید و هیجان‌ خود را به‌شکل معقول نشان دهید. حتی اگر او از دلیل این هیجان‌زدگی آگاه نباشد، با خوشحالی شما احساس خوشحالی خواهد کرد.
2. کتاب‌ها، آلبوم‌ها و مجلات تصویری مرتبط با تولد و اضافه شدن نوزادان جدید به خانواده را تهیه و با کودک مشاهده کنید. این کار باعث می‌شود تا حداقل با مفاهیم خواهر، برادر و نوزاد آشنا شوند.
3. احتمالا نیازهای همزمان هر دو فرزند شما را به عنوان مادر، کلافه خواهد کرد؛ بنابراین از همسر، خویشاوندان و دوستان برای حمایت کمک بگیرید و در صورت نیاز، از خدمات مشاوره و روان‌شناسی نیز استفاده کنید.

کودکان ۲ تا ۶ سال و تولد فرزند دوم

ماطبق با روانشناسی رشد کودکان زیر ۶ سال آن‌ها هنوز به‌شدت به والدین وابسته‌اند و از تقسیم شما با دیگران ناراحت می‌شوند. مسائلی همچون خودمختاری، توجه‌طلبی و نیاز به احترام و ارادت به خود نیز برایشان بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل، ورود فرزند دوم و تمرکز بیشتر بر او، با حسادت کودکان پیش‌دبستانی همراه است. بنابراین آماده‌سازی این گروه سنی از اهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است. برای تبدیل شدن به یک خواهر/برادر بزرگتر، از روش‌های زیر به آن‌ها کمک بگیرید.

·بیان مسئله در زمان مناسب

در هنگامی که فرصت مناسب برای اطلاع‌رسانی درباره تولد فرزند دوم فراهم شد، مراقب باشید. به دلیل حساسیت کودکان پیش‌دبستانی نسبت به نبودن در مرکز توجه، موضوع را باعجله مطرح نکنید و آن را در نظر فرزند اول برجسته نکنید. بهتر است در شرایط طبیعی (مثلا هنگام خرید لوازم مورد نیاز نوزاد یا زمانی که فرزند اول سوالی درباره برآمدگی شکم مادر مطرح کند) و به‌صورت طبیعی موضوع را مطرح کنید. البته زیاده‌روی در تأخیر هم مفید نیست؛ بنابراین در زمان مناسب موضوع را مطرح کنید تا کودک اطلاعات را از دیگران نشنود.

·با کودک اول خود صادق باشید

در کنار لذت و شیرینی به دنیا آمدن نوزاد جدید، به فرزند اول توضیح دهید که مراقبت و توجه به او چالش‌ها و وظایفی را نیز به همراه خواهد داشت. علاوه بر این:

• به او بگویید مدت زمانی طول خواهد کشید تا بتواند با نوزاد بازی کند.
• به فرزند اول اطمینان بدهید که حضور فرزند دوم چیزی از عشق و اهمیت شما به او کم نخواهد کرد.

·برای تولد فرزند دوم از او کمک بگیرید

در طرح‌ریزی و آماده‌سازی برای آمدن فرزند دوم، کودک را در فعالیت‌ها مشارکت داده و از طریق رعایت نکاتی چون موارد زیر، سعی کنید حسادت را در او کاهش داده و احساس شایستگی را در او تقویت کنید.

• فرزند اول را با خود برای خرید لوازم نوزاد ببرید تا او هم در این فرآیند شرکت داشته باشد.
• اگر قصد دارید از اسباب‌بازی‌ها و وسایل قدیمی فرزند اول برای نوزاد جدید استفاده کنید، ابتدا از او اجازه بگیرید.
• یک عروسک برای او بخرید تا احساس مراقبت و تمرین در مراقبت را با آن تجربه کند.

انتظارات از فرزند اول را کاهش دهید

آمدن فرزند دوم و از دست دادن جایگاه قبلی، باعث آرزوی فرزند اول برای بازگشت به دوران نوزادی (افزایش توجه و کاهش مسئولیت) می‌شود. به‌عنوان مثال، کودکی که قبلا به‌طور کامل دستشویی کردن را یاد گرفته است، ناگهان شب‌‌ادراری را تجربه می‌کند! این واکنش، یکی از مکانیسم‌های دفاعی طبیعی در دوران کودکی است و روش اکثر کودکان برای جلب‌ توجه و محبت افراد بزرگتر است. در این شرایط به‌جای سرزنش، تاکید بر توجه و پشتیبانی لازم است و به‌منظور افزایش مسئولیت‌پذیری، در صورت انجام صحیح وظایف، کودک را تشویق کنید. اما یادتان باشد مسئولیت زیادی روی دوش فرزند اول نگذارید.

جمع‌بندی

به‌دنیا آمدن فرزند دوم همیشه با چالش‌هایی برای تمام اعضای خانواده همراه است. برای پدر و مادر مسئولیت و مشکلات چندین برابر می‌شود. یکی دیگر از چالش‌های بزرگ در این وضعیت، روبرو شدن فرزند اول با تولد یک نوزاد جدید است. این حس برای فرزند بزرگتر جدید است و ممکن است عکس‌العمل‌های خوبی نسبت به این اتفاق از خود نشان ندهد. برای کنترل مشکلات و کاهش آن‌ها روش‌هایی شرح داده شد. در صورتی که راهکارهای ارائه شده به خوبی جواب‌گو نباشند، بهتر است با یک مشاور مشورت نمایید تا شما را برای روبرو شدن با این اتفاق آماده کند.

منابع:

https://www.childrensmn.org/educationmaterials/parents/article/8087/birth-of-a-second-child/

https://www.psychologytoday.com/intl/blog/parenting-translator/202302/how-to-adjust-to-having-a-second-child

https://rockstarcareermoms.com/what-to-do-with-first-child-during-birth-of-second/