انواع مشکلات رفتاری و تربیتی در کودکان زیر ۶ سال+راهکارها

چه در حال تربیت کودکی پرانرژی باشید و چه با کودکی با اراده قوی روبرو باشید، مشکلات رفتاری کودکی وجود دارد که در یک مقطع زمانی رایج هستند. نحوه پاسخگویی شما به این مشکلات رفتاری نقش مهمی در احتمال تکرار آنها در آینده توسط فرزندتان دارد.

کودکان زیر ۶ سال با توسعه جسمانی و عقلانی خود در حال رشد و تکامل هستند. این دوره زمانی حساس، زمانی است که اساس اولیه‌ رفتار و تربیت کودکان شکل می‌گیرد. انواع مشکلات رفتاری در این گروه سنی می‌تواند به عنوان نتیجه‌ای از متغیرهای مختلف مانند محیط خانوادگی، نقش والدین، اجتماعی و حتی مسائل سلامتی ظاهر شود. در این مقاله به تفسیر و تحلیل انواع مشکلات رفتاری این گروه سنی می‌پردازیم و راهکارهای مؤثر تربیتی را مطرح می‌کنیم.

منظور از مشکلات رفتاری در کودکان چیست؟

مشکلات رفتاری در کودکان به هر نوع نقص یا عملکرد نامتعارف در نحوه رفتار و واکنش‌های آنها اشاره دارد. این مشکلات می‌توانند در زمینه‌های مختلفی از جمله ارتباطات اجتماعی، کنترل خود، توجه و یادگیری ظاهر شوند.

هر مشکل رفتاری نیازمند توجه و مداخله‌های مختلف است. مهمترین گام در مدیریت مشکلات رفتاری کودکان، درک علل و فهم نیازهای کودک است. همچنین، همکاری با متخصصین مثل روان‌شناسان یا مشاوران خانواده می‌تواند به والدین کمک کند تا بهترین راهکارها را برای مدیریت و پیشگیری از مشکلات رفتاری کودکان پیش بگیرند.

راهکارهای مناسب برای والدین در مواجهه با مشکلات رفتاری کودکان

مواجهه با مشکلات رفتاری کودکان می‌تواند چالش‌هایی برای والدین ایجاد کند. در این بخش تعدادی از بهترین راهکارها برای والدین در مواجهه با مشکلات رفتاری کودکان را ذکر می‌کنیم:

1. فهم علل رفتار: تلاش کنید تا علل رفتار ناپسند کودکان را به‌دقت بفهمید. سعی کنید متوجه شوید که آیا رفتار او به عوامل فیزیکی، روحی، یا اجتماعی برمی‌گردد؟
2. ارتباط فعال با کودک: ایجاد ارتباط محکم با کودکان اساسی‌ترین قدم در مدیریت رفتار آنهاست. گفتگو و گوش دادن فعال به نیازها و احساسات کودکان، اعتماد به نفس و احساس ارتباط مثبت با والدین را در آن‌ها تقویت می‌کند.
3. تعیین حدود و قوانین مشخص: تنظیم قوانین و حدود واضح در خانه، باعث ایجاد احساس امنیت در کودکان می‌شود. آنها به این ترتیب می‌آموزند چگونه به درستی رفتار کنند.
4. استفاده از تشویق و پاداش: از سیاست تشویق به جای تنبیه استفاده کنید. به کودکان انگیزه دهید تا رفتارهای مثبت را انجام دهند و برای آن‌ها پاداش فراهم کنید. به‌خاطر داشته باشید منظور از پاداش الزاما دادن جایزه نیست. گاهی یک تشویق و تایید کلامی نتیجه‌بخش‌تر است. در واقع جایزه‌دادن می‌تواند به نوعی باج‌گیری از والدین تبدیل شود و نتیجه عکس بدهد.
5. استفاده از مداخلات مثبت و تقویتی: از روش‌های مثبت برای تقویت رفتارهای مطلوب استفاده کنید. مداخلات مثبت بر اساس تشویق و تقویت عملکرد مثبت هستند.
6. مراجعه به متخصصین: در صورتی که مشکلات رفتاری کودکان به شدت ادامه داشته باشد، مراجعه به متخصصین مانند روان‌شناسان یا مشاوران خانواده می‌تواند به والدین کمک کند تا راهکارهای مؤثرتری را برای مدیریت مشکلات پیدا کنند.
7. حفظ هماهنگی و توازن خانواده: ایجاد توازن در زندگی خانوادگی و اختصاص وقت کافی به فعالیت‌های مشترک می‌تواند به کاهش فشارهای روحی و احتمال وقوع مشکلات رفتاری در کودکان کمک کند.

با اجرای این راهکارها و ادامه یادگیری در زمینه تربیت فرزندان، والدین می‌توانند بهترین راهکارها را برای مدیریت و پیشگیری از مشکلات رفتاری کودکان خود پیدا کنند.

انواع مشکلات رفتاری در کودکان

کودکان زیر ۶ سال ممکن است مشکلات رفتاری مختلفی را از خود نشان دهند. در بیشتر موارد مشکلات رفتاری کودک شامل موارد زیر می‌شود:

• دروغ‌گویی
• سرپیچی
• مشغول شدن بیش از حد با گوشی و تلویزیون
• مشکلات غذا خوردن
• رفتار بی‌ادبانه
• ناله و زاری
• رفتارهای تکانشی
• مشکلات رفتاری قبل از خواب
• پرخاشگری
• بداخلاقی کودک

دروغ‌گویی در کودکان

سه دلیل اصلی برای دروغ‌گویی در کودکان وجود دارد: جلب توجه، جلوگیری از گرفتار شدن در مشکل و احساس بهتر در مورد خود.

وقتی متوجه می‌شوید که فرزندتان دروغ می‌گوید، از او بپرسید: آیا واقعا این اتفاق افتاده است یا آرزو می‌کردید اتفاق بیفتد؟ به فرزندتان برای دروغ‌گفتن عواقبی تعریف کنید. با ایجاد یک قانون خانگی که می گوید: «راستش را بگو»، بر اهمیت صداقت تأکید کنید.

وقتی فرزندتان حقیقت را می‌گوید او را تحسین کنید؛ به‌ویژه وقتی حقیقت ممکن است او را به دردسر بیاندازد. چیزی شبیه به این عبارت می‌تواند موثر باشد: «من به شما افتخار می‌کنم که در مورد خوردن آن کیک کوچک بعد از نه گفتن من صادقانه صحبت کردید. من قصد داشتم بازی جدید روی گوشی‌ام را که بازی می‌کنی حذف کنم، اما چون حقیقت را گفتی، بازی خود را خواهی داشت.»

مشکل سرپیچی کودک

این که فرزندتان وقتی به او می‌گویید اسباب‌بازی‌هایش را بردارد، شما را نادیده می‌گیرد یا می‌گوید نه!، یا وقتی به آن‌ها می‌گویید از کوبیدن اسباب‌بازی به زمین دست بردارند، اهمیت نمی‌دهند، مشکل سرپیچی کودک را نشان می‌دهد. سرکشی رفتاری دشوار است اما طبیعی است که بچه‌ها محدودیت‌ها را در یک زمان آزمایش کنند.

وقتی فرزندتان سرکشی می‌کند، به او  هشدار دهید، یا پیشنهادی برای او داشته باشید. مثلا بگویید: «وقتی اسباب‌بازی‌های خود را برداری، می‌توانی تلویزیون تماشا کنی.»

اگر فرزند شما بعد از هشدار باز به درخواست شما عمل نکرد، نتیجه را دنبال کنید. با ثبات‌قدم، فرزند شما به مرور یاد می‌گیرد که اولین باری که به او حرفی زدید، گوش کند.

مشغول‌شدن بیش از حد با گوشی و تلویزیون

یکی دیگر از مشکلات رایج رفتار کودکان زیر ۶ سال (البته در بقیه سنین نیز این شکل وجود دارد)، مقاومت در برابر محدودیت‌های تلویزیون و گوشی موبایل است. زمانی که فرزندتان وقتی به او می‌گویید تلویزیون را خاموش کند جیغ بزند یا هر زمان که به او توجه ندارید، با گوشی شما بازی می‌کند، نشانگر وجود این مشکل رفتاری در اوست.

قوانین روشنی برای زمان بازی با گوشی و تماشا‌کردن تلویزیون تعیین کنید. اگر فرزند شما برای سرگرمی بیش از حد به وسایل الکترونیکی وابسته شد، زمان تعیین شده را حتی بیشتر از پیش محدود کنید. وقتی فرزندتان قوانین را زیر پا می‌گذارد، وسایل الکترونیکی را بردارید و یک الگوی سالم در خانه برای او باشید. به این معنا که خودتان هم کمتر از این وسایل استفاده کنید.

مشکلات مربوط به غذا خوردن

کودک شما ممکن است در مورد غذا خوردن اذیت کند. یا شاید کودک شما هر ۱۰ دقیقه یکبار بگوید که گرسنه است یا در مواقعی که مجاز نیست، غذا بخورد. رفتارها و مشکلات مرتبط با تغذیه می‌تواند منجر به مشکلات دیگر در کودک شما شود؛ بنابراین مهم است که با این مشکلات برخورد کنید.

برای کمک به کودکان خود در ایجاد نگرش سالم در مورد غذا تلاش کنید. به کودک خود بفهمانید که که غذا برای زنده‌ماندن و تامین سوخت بدن کودک شما نیاز است، نه برای تسکین آنها در هنگام غمگینی یا سرگرم‌کردن آنها در هنگام بی حوصلگی.

از گفتن جملاتی مانند «سبزیجات سالم هستند» خودداری کنید. در عوض، در مورد خوشمزه بودن سبزیجات و سایر غذاهای مغذی صحبت کنید. به جای اینکه سعی کنید در هر وعده غذایی همه را راضی کنید، یک وعده غذایی متعادل که برای همه سالم است سرو کنید و برای میان وعده محدودیت‌هایی را تعیین کنید.

رفتار بی‌ادبانه در کودک

صداکردن پدر و مادر با نام آن‌ها، پرتاب کردن اشیا و تمسخر دیگران تنها تعدادی از مشکلات رفتاری رایج است که نشان دهنده بی‌احترامی و بی‌ادبی کودک است. اگر رفتار بی ادبانه به درستی مورد توجه قرار نگیرد، احتمالاً با گذشت زمان بدتر می‌شود.

اگر قصد فرزندتان جلب توجه است، نادیده گرفتن می‌تواند بهترین اقدام در این مورد باشد. به کودک خود نشان دهید که بی‌احترامی او نسبت به شما، واکنشی را که او به دنبالش است به همراه ندارد.

برای مثال، اگر فرزندتان شما را با نام صدا می‌کند، قاطعانه و آرام با او در مورد استفاده از کلمات مودبانه‌تر صحبت کنید. روشن کنید که به آنها اجازه استفاده از آن زبان را در خانه نخواهید داد. به این ترتیب این مورد از مشکلات رفتاری کودک زیر شش سال رفته رفته کمرنگ‌تر خواهد شد.

ناله و زاری

یکی دیگر از مشکلات رفتاری کودکان زیر ۶ سال، ناله کردن است. ناله و زاری می‌تواند یک عادت بد برای کودک باشد؛ به‌ویژه اگر به فرزندتان کمک کند به خواسته‌اش برسد. جلوگیری از ناله‌کردن قبل از اینکه به یک مشکل بزرگتر تبدیل شود بسیار مهم است.

اولین اقدام خوب در این مورد، نادیده گرفتن است. به کودک خود نشان دهید که ناله‌کردن باعث نمی‌شود نظر خود را تغییر دهید. هنگامی که آنها ناله نمی‌کنند توجه مثبت نسبت به آن‌ها داشته باشید.

علاوه بر این، راه‌های مناسب‌تری را برای مقابله با احساسات ناخوشایند (مانند ناامیدی) به فرزند خود بیاموزید. به آنها نشان دهید که گفتن «متاسفم که امروز نمی‌توانیم به زمین بازی برویم»، نتایج بسیار بهتری را نسبت به ناله‌کردن مکرر در مورد اینکه چقدر ناعادلانه است آنها را در هوای بارانی به زمین بازی نمی‌بریم، در پی خواهد داشت.

رفتار تکانشی

کودکان خردسال از نظر فیزیکی تکانشی هستند؛ بنابراین ضربه زدن برای یک کودک ۴ ساله غیرعادی نیست. کودکان بزرگتر به احتمال زیاد به صورت کلامی تکانشی هستند؛ به این معنی که ممکن است جملات ناخوشایندی را که به احساسات افراد صدمه می‌زند، بیان کنند.

کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای آموزش مهارت‌های کنترل تکانه به کودک خود، انجام دهید. یک راه ساده برای کنترل این مشکل رفتاری در کودکان زیر شش سال، این است که هر بار که فرزندتان قبل از اقدام یا صحبت فکر می‌کند یا دست به اقدام موثر می‌زند، او را تحسین کنید. بگویید: «کار بسیار خوبی بود که وقتی امروز عصبانی بودی از کلمات مناسب استفاده کردی» یا «این انتخاب خوبی بود که وقتی عصبانی بودی کنار رفتی و کاری نکردی».

مهارت‌های کنترل خشم و مهارت‌های خود انضباطی را نیز به کودک آموزش دهید. به دست آوردن کنترل بر احساسات به کودک شما کمک می‌کند تا رفتار خود را کنترل کند.

مشکلات رفتاری قبل از خواب

یکی دیگر از مشکلات رفتاری کودک زیر شش سال و البته کودکان بزرگتر، بدخوابی است.اینکه فرزند شما از ماندن در رختخواب خودداری می‌کند یا اصرار دارد که با شما بخوابد، از چالش‌های قبل از خواب رایج در کودکان است. بدون مداخله مناسب در مورد این مشکل رفتاری کودک، ممکن است فرزند شما دچار کم‌خوابی شود.

کمبود خواب با افزایش مشکلات رفتاری در کودکان زیر شش سال مرتبط است. محرومیت از خواب می‌تواند منجر به مشکلات مربوط به سلامت جسمانی نیز شود.

قوانین روشنی برای زمان خواب ایجاد کنید و یک روال سالم برای خواب داشته باشید. ثبات برای کمک به کودکان برای ایجاد عادات خواب سالم کلیدی است. بنابراین حتی اگر مجبور شدید فرزندتان را دوازده بار در یک ساعت به اتاقش برگردانید، این کار را ادامه دهید. در نهایت رفتار آنها قبل از خواب بهتر خواهد شد.

پرخاشگری در کودکان

رفتار پرخاشگرانه کودک شما ممکن است به این معنی باشد که وقتی از انجام کاری ناامید است، اسباب بازی خود را پرتاب کند. یا ممکن است در زمان عصبانیت به خواهر یا برادر خود مشت بزند.

برخی از کودکان به این دلیل پرخاشگر می‌شوند که نمی‌دانند چگونه احساسات خود را به شیوه‌ای مناسب و مقبول اجتماع مدیریت کنند. برخی دیگر کمال‌گرا هستند که هر بار که همه چیز آنطور که آن‌ها می‌خواهند پیش نمی‌رود، این نوع رفتار را از خود نشان می‌دهند.

رفتار پرخاشگرانه برای کودکان نوپا و پیش‌دبستانی طبیعی است. اما پرخاشگری باید به مرور زمان با رشد کودک شما و کسب مهارت‌های جدید کاهش یابد.

برای هر اقدام پرخاشگرانه‌ فرزندتان را با فورا با پیامدهای رفتارش مواجه کنید. مثلا یک امتیاز از او بگیرید. برای کمک به فرزندتان کمک کنید تا اگر کسی را آزار داده است، جبران کند. اگر پرخاشگری با گذشت زمان بهتر نشد، حتما باید از متخصص کمک بگیرید.

بداخلاقی کودکان

یکی از مشکلات رفتاری در کودکان زیر شش سال و بزرگتر، کج‌خلقی است که در کودکان نوپا و پیش‌دبستانی شایع است. اما اگر به سرعت به آنها رسیدگی نشود، می‌توانند در مدرسه ابتدایی هم همین روند را ادامه دهند. نادیده‌گرفتن می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل عصبانیت باشد. به فرزند خود بیاموزید که پاکوبیدن به زمین، جیغ‌زدن یا خود را روی زمین انداختن، او را به آن چیزی که می‌خواهد نمی‌رساند. همچنین مهم است که راه‌های بهتر و مؤثرتری برای بیان نیازها و برآورده کردن آن نیازها به کودک نشان دهیم.

جمع‌بندی

مشکلات رفتاری کودک با راهبردهای نظم و انضباط منسجم بهتر حل می‌شوند. به خاطر داشته باشید که این طبیعی است که بچه‌ها هر چند وقت یکبار پسرفت کنند. کودک شما ممکن است در سن هشت سالگی به صحبت های کودکی خود بازگردد یا پس از ماه‌ها انطباق دوباره سرکشی کند. مراحلی مانند این طبیعی است و ممکن است فقط یک فرآیند رشدی باشد که کودک شما باید طی کند.

اما اگر مشکلات رفتاری پاسخگوی راهبردهای انضباطی شما نیست، یا رفتار فرزندتان منجر به اختلال در آموزش و روابط با همسالان او شده است، با پزشک و مشاور خود صحبت کنید. شما باید هر گونه مشکل اساسی رشد، ناتوانی یادگیری یا شرایط پزشکی را برطرف نمایید.

منابع:

https://www.verywellfamily.com/common-child-behavior-problems-and-their-solutions-1094944

https://www.verywellfamily.com/when-do-child-behavioral-problems-require-professionals-1094789