اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال

کودکان ADHD اغلب عزت نفس پایینی دارند. از این گذشته، آن‌ها اغلب از محیط اجتماعی خود بازخورد منفی دریافت می‌کنند. تجربیات شکست – برای مثال در مدرسه – نیز به این امر دامن می‌زند. با این اوصاف به احتمال زیاد کودک دیگر اعتماد به نفس و جرات انجام کارها را ندارد. بر این اساس هنگامی که نوبت به یادگیری مهارت‌های جدید می‌رسد، واکنش‌های منفی از خود نشان می‌دهد.

عشق، محبت و حمایت از فرزندان ضروری است تا کودک شما بتواند اعتماد به نفس سالمی را با وجود ADHD تجربه کند. هنگامی که اعتماد به نفس فرزندتان را تقویت می‌کنید، کودک شما تلاش بیشتری می‌کند و همچنین می‌تواند بهتر از پس مشکلات برآید. در یک کلام اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال نقش مهمی در رشد و موفقیت آن‌ها و همچنین بهبود روابط با دیگران دارد.

در این مقاله با بررسی ارتباط بین بیش‌ فعالی و اعتماد به نفس در کودکان، به اهمیت توجه مهارت‌ها و استعدادهای این کودکان و همچنین تکنیک‌های کاربردی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال اشاره خواهیم کرد.

چه ارتباطی بین بیش‌ فعالی و اعتماد به‌نفس وجود دارد؟

تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان مبتلا به بیش‌ فعالی نسبت به همسالان خود اعتماد به نفس پایین‌تری دارند. چند دلیل کمبود اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال عبارتند از:

جدی نگرفتن این اختلال توسط سایر افراد

مردم همیشه بیش‌ فعالی (ADHD) را به عنوان یک بیماری جدی نمی‌شناسند. مانند سایر شرایط سلامت روان و بیماری‌های مزمن که علائم فیزیکی واضحی ندارند، ADHD می‌تواند یک مشکل اجتماعی بزرگ به همراه داشته باشد. برخی از افراد ممکن است نیازهای این کودکان را نادیده بگیرند یا وقتی کودکان دارای ADHD از آن‌ها کاری بخواهند، ناراحت و عصبانی شوند.

کمبود امکانات

کودکان مبتلا به ADHD همیشه امکانات مورد نیاز برای موفقیت در مدرسه و کار را دریافت نمی‌کنند. این گونه مشکلات تاثیرات زیادی در آینده این کودکان دارد و باعث کاهش اعتماد به نفس در کودکان بیش‌فعال می‌شود.

نمرات پایین و عدم توجه به وضعیت این کودکان باعث نهفته ماندن استعدادهای ذاتی این کودکان می‌شود. علاوه بر این موجب محدودیت انتخاب دانشگاه خواهد شد که شانس پیدا کردن کار بهتر را در آینده نیز کم می‌کند.

انتقاد

یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲ از ۱۶۲ فرد مبتلا به بیش‌ فعالی (ADHD) در مورد تجربیات آن‌ها در مورد انتقاد سایر افراد انجام شد. شرکت‌کنندگان گفتند که اغلب به خاطر رفتارهای مرتبط با تمرکز، فراموشی، سازماندهی و مدیریت زمان مورد انتقاد قرار می‌گیرند – علائمی که عمدتا خارج از کنترل آن‌هاست.

هنگامی که شما ADHD دارید، مغز شما زمان را متفاوت پردازش می‌کند. این مسئله می‌تواند پایبندی به یک برنامه را بسیار پیچیده‌تر کند. در واقع شما موارد مختلف را عمدا فراموش نمی‌کنید بلکه آن‌ها را به دلیل تفاوت در نحوه عملکرد مغزتان فراموش می‌کنید.

وقتی سایر افراد به خاطر داشتن علائم ADHD از کودکان انتقاد می‌کنند، این کودکان نیز انتقادهای آن‌ها را در روان خود جذب می‌کنند که این موارد می‌تواند به اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال آسیب برساند.

حساسیت به طرد شدن

کودکان مبتلا به بیش‌ فعالی به طور خاص نسبت به طرد شدن حساس هستند. اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا این حساسیت به خود ADHD مربوط می‌شود یا به این دلیل رخ می‌دهد که کودکان مبتلا به بیش‌ فعالی بیشتر با انتقاد شدید مواجه می‌شوند.

برخی از کودکان مبتلا به ADHD نیز حساسیت زیادی به پس زدن (RSD) را تجربه می‌کنند. این کودکان حتی در مقابل نظرات کوچک منفی نیز دچار وحشت، عصبانیت یا احساس گناه می‌شوند. حتی ممکن است به خاطر اشتباه فرضی خود را سرزنش کنند یا دچار ناامیدی شود؛ عواملی که تاثیر مستقیمی بر کاهش اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال دارد.

بیشتر بخوانید: ۱۱ راهکار برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان

توجه به مهارت‌ها و استعدادهای کودک بیش‌ فعال

اگر کودک مبتلا به بیش‌ فعالی دارید، به خاطر داشته باشید که رفتار شما می‌تواند تأثیر قدرتمندی بر اعتماد به نفس او داشته باشد. نکات زیر می‌تواند به شما کمک کند از نظر عاطفی از کودک خود حمایت کنید:

نقاط قوت آن‌ها را تصدیق کنید

هر کس استعدادهایی دارد که با توجه به آنها می‌تواند کارهایی را به خوبی انجام دهد. شاید کودک شما یک نوازنده عالی یا دارای حس شوخ طبعی خوبی باشد. بچه‌ها همیشه استعدادهای خودشان را نمی‌شناسند، بنابراین اگر استعدادی را در کودک پیدا کردید، به او بگویید. با این کار باعث کشف فرزندتان خواهید شد. کاری که به خودی خود باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال می‌شود.

آن‌ها را برای موفقیت آماده کنید

اگر می‌خواهید فرزندتان کاری را انجام دهد، ابزارهایی را در اختیار او قرار دهید تا آن را به خوبی انجام دهد. به عنوان مثال، اگر یک کنفرانس کلاسی در پیش دارد، می‌توانید به او کمک کنید تا نکات اصلی صحبت خود را در یک طرح کلی سازماندهی کند تا کار آسان‌تر به نظر برسد.

حتی موفقیت‌های کوچک نیز می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال کمک زیادی کند.

به جای نتیجه آنی، موفقیت را اندازه‌گیری کنید

از مقایسه کودک خود با همکلاسی‌ها یا خواهر و برادر خودداری کنید. این مقایسه ناعادلانه می‌تواند عمیقا دلسرد کننده باشد. در عوض، زمانی که متوجه بهبود مهارت‌ها یا رفتارهای خاصی می‌شوید، تلاش آن‌ها را تحسین کنید. جشن گرفتن موفقیت می‌تواند آن‌ها را ترغیب کند که حتی بیشتر تلاش کنند.

تذکر زیاد را فراموش کنید

اگر کودک شما فراموش کرد که زباله‌ها را بیرون ببرد، سرزنش کردن او به دلیل بی حوصلگی‌اش، علاوه بر شرمندگی، نتیجه دیگری را به همراه نخواهد داشت. در عوض، یک یادآوری به‌صورت آرام را امتحان کنید.

سرزنش کردن کودک از سوی دیگر ممکن است او را وادار به دروغ گفتن کند، مثلا اینکه بگوید زباله‌ها را بیرون گذاشته، در حالی که هنوز بوی آن‌ها در آشپزخانه پیچیده است.

توجه و محبت فراوان داشته باشید

بچه‌های مبتلا به بیش‌ فعالی (ADHD) برای دوست‌یابی یا سازگاری در مدرسه مشکل دارند. در حالی که همیشه نمی‌توانید فرزندتان را از طرد شدن در امان نگه دارید می‌توانید عشق بی قید و شرط را در خانه به او بدهید تا باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال شوید.

داشتن حتی یک رابطه قوی و حمایت کننده برای توجه به شخصیت آن‌ها بسیار مفید است و حتی اعتماد به نفس آن‌ها را برای روابط مثبت دیگر افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان چه بازی‌هایی انجام بدهیم؟

معرفی تکنیک «هفت موفقیت خودت را ثبت کن»

یک فرمول قدرتمند هفت مرحله‌ای وجود دارد که می‌توانید از آن برای تعیین و رسیدن به اهداف تا آخر عمر استفاده کنید. هر فرد موفقی از این فرمول یا با تغییراتی از این فرمول برای دستیابی به نتایج بسیار بیشتر از افراد معمولی استفاده می‌کند. شما نیز می‌توانید این هفت تکنیک را به فرزند خود آموزش دهید.

تصمیم بگیرید که چه می‌خواهید

مرحله شماره یک، دقیقا تصمیم بگیرید که در هر بخش از زندگی خود چه می‌خواهید. به جای یک من سرگردان به یک من معنادار تبدیل شوید.

آن را بنویسید

دوم، آن را به طور واضح و با جزئیات بنویسید. همیشه روی کاغذ فکر کنید. هدفی که مکتوب نباشد اصلا هدف نیست. این فقط یک آرزو است و هیچ انرژی پشت آن نیست.

مهلت تعیین کنید

سوم، یک ضرب‌الاجل برای هدف تعیین کنید. ضرب‌الاجل به عنوان یک «سیستم اجباری» در ضمیر ناخودآگاه شما عمل می‌کند. به شما انگیزه می‌دهد تا کارهای لازم برای تحقق هدفتان را انجام دهید. اگر هدف به اندازه کافی بزرگ است، ضرب‌الاجل‌های فرعی را نیز تعیین کنید. کار خود را به شانس واگذار نکنید.

یک لیست بسازید

چهارم، فهرستی از همه چیزهایی که فکر می‌کنید باید انجام دهید تا به هدفتان برسید، تهیه کنید. هنگامی که به کارها و فعالیت‌های جدید فکر می‌کنید، آن‌ها را در لیست خود بنویسید تا لیست شما کامل شود.

فهرست خود را سازماندهی کنید

پنجم، فهرست خود را در یک طرح موفق سازماندهی کنید. تصمیم بگیرید که ابتدا باید چه کارهایی انجام دهید و در مرحله دوم به چه اقداماتی بپردازید. تصمیم بگیرید که چه چیزی مهمتر است و چه چیزی کمتر اهمیت دارد. سپس نقشه خود را روی کاغذ بنویسید، به همان روشی که طرحی برای ساخت خانه رویایی خود ایجاد می‌کنید.

اقدام کنید

قدم ششم این است که شما در مورد برنامه خود اقدام کنید. کاری بکنید. اولین قدم عملی را بردارید.

هر روز کاری انجام دهید

هر روز کاری انجام دهید که شما را به سمت مهم‌ترین هدفتان در لحظه حرکت دهد. نظم و انضباط انجام دادن کار را در ۳۶۵ روز سال توسعه دهید و ببینید چطور پیش می‌روید. وقتی هر روز از این فرمول در زندگی خود استفاده می‌کنید، از اینکه چقدر به موفقیت می‌پردازید، کاملا شگفت‌زده خواهید شد.

تمرینات عملی

در اینجا دو کار وجود دارد که می‌توانید برای عملی کردن سریع این ایده‌ها انجام دهید. اول، دقیقا تصمیم بگیرید که چه می‌خواهید، آن را با یک ضرب‌الاجل یادداشت کنید، برنامه‌ای بسازید و دست کم امروز برای یک هدف، اقدام کنید!

دوم، بهایی را که باید برای رسیدن به این هدف بپردازید، تعیین کنید و سپس مشغول پرداخت آن هزینه شوید؛ هر چه که هست.

آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان بیش‌ فعال

هر کودکی با استعداد خاصی به دنیا می‌آید. کودکی که دارای ویژگی به نام اختلال کمبود توجه (ADHD یا ADD) است، دارای ویژگی‌های خارق‌العاده‌ای است، اما ممکن است پنهان باشند ولی کشف کردن این ویژگی‌ها کمی پیچیده‌تر از سایر کودکان است.

از این رو در ادامه چند راهکار کلیدی برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان بیش‌ فعال را بیان خواهیم کرد.

ابتدا سعی کنید روح و ذات او را دریابید. او را تماشا کنید، به کودک گوش دهید و با او ارتباط برقرار کنید. در مورد انجام کارها نگران نباشید. فقط با او معاشرت کنید و هیچ گونه برچسبی به کودک خود نزنید.

ایجاد عزت نفس: ایجاد یک کودکی کامل

بسیاری از بچه‌ها بدون ارتباط با سایر افراد بزرگ می‌شوند. آن‌ها ممکن است امکانات مادی زیادی داشته باشند، اما فاقد مهمترین مزیت هستند: ارتباط عاطفی با سایر افراد، مکان‌ها و فعالیت‌هایی که دوست دارند.

یک کودک اجتماعی احساس می‌کند در دنیایی بزرگتر از خودش زندگی می‌کند. این کودک احساس ارزشمندی دارد و مفهوم ارتباط و ارزش آن را به خوبی درک می‌کند.

برقراری ارتباط یک رفتار تأثیرگذار در برابر ناامیدی است که باعث رشد مثبت کودک می‌شود. البته کلید رشد هر کودکی عشق است که باعث ایجاد احساس پیوند می‌شود.

یک کودک اجتماعی دارای چندین نقطه ارتباط مثبت است که می‌تواند او را در جای خود نگه دارد و تثبیت کند. به او شادی و همچنین جهت می‌دهد. ارتباط با خانواده در قلب این کودک قرار دارد. با این حال «اجتماعی بودن» کودک به معنای «زندگی بدون چالش» نیست.

راه ایجاد یک خانواده همدل، گذراندن وقت با هم، صحبت کردن، تعامل، بحث کردن و حتی دعوا کردن است. با هم به گردش بروید، بستنی بخورید و سنت‌ها، آیین‌ها، تعطیلات و تولدها را جشن بگیرید.

برتری کودک اجتماعی نسبت به دیگر کودکان در این است که با تعداد بیشتری از آدم‌ها تعامل دارد. این تعامل، بدون هزینه است و کودک در شرایط یادگیری مستمر قرار می‌گیرد. بیشترین تلاش شما برای کمک به کودک مبتلا به ADHD باید برای برقراری ارتباط باشد تا اعتماد به نفس را در آنها تقویت کنید.

بیشتر بخوانید: روانشناسی کودکان استثنایی و آنچه عموم مردم نمی‌دانند

ایجاد عزت نفس: تشویق به بازی

مرحله دوم در چرخه آموزش مهارت‌های اجتماعی مربوط به بازی است.

بازی هر فعالیتی است که تخیل کودک را درگیر و ذهن او را بازتر می‌کند. شما می‌توانید در حالی که تخت خود را مرتب می‌کنید، «بازی» کنید؛ تصور کنید ملحفه‌ها ارواح یا دیوارهای غار هستند. شما می‌توانید یک مسئله هندسه را با «بازی» حل کنید؛ همان‌طور که یکی پس از دیگری دلایل را سرهم می‌کنید تا نتیجه آن‌ها به دست بیاید.

وقتی بچه‌ها بازی می‌کنند، دنیا را کشف می‌کنند و متوجه می‌شوند که چه نوع ذهنی دارند، چه چیزی را دوست دارند و چه کارهایی را بیشتر می‌خواهند انجام دهند. رشد می‌کنند. آن‌ها تفکر «من می‌توانم انجامش دهم» و «می‌خواهم انجامش دهم» را در خود ایجاد می‌کنند. تفکراتی که نقش مهمی در آینده آن‌ها دارند. چنین احساساتی پیش‌بینی‌کننده‌های قوی یک زندگی شاد هستند، به مراتب مهم‌تر از نمرات برتر یا جام‌های کسب شده در زمین‌های ورزشی به شمار می‌روند.

تمرینی که از بازی مشتاقانه الهام گرفته می‌شود، عادات نظم و انضباط را نشان می‌دهد.

بسیاری از والدین، معلمان و مربیان در این مرحله مرتکب اشتباه می‌شوند؛ از مراحل ۱ و ۲ می‌گذرند. وقتی مشکلاتی پیش می‌آید، از کودک می‌خواهند بیشتر تلاش کند، تمرین کند، تمرین کند و تمرین کند.

درخواست از یک کودک مبتلا به بیش‌فعالی برای تلاش بیشتر مانند این است که از یک فرد نزدیک‌بین بخواهیم بیشتر پلک بزند. در حالی که این عینک است که برایش بهتر عمل می‌کند. ایجاد یک کودکی موثر و فرصت برای بازی، همان نقش عینک را ایفا می‌کند. هنگامی که آن‌ها در جای خود قرار گرفتند، چرخه تعالی به‌صورت خودکار اجرا می‌شود و بدون شک باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان بیش‌ فعال خواهد شد.

ایجاد عزت نفس: به او کمک کنید بر یک مشکل تسلط یابد

تسلط بر فعالیتی که چالش‌برانگیز و مهم است برای موفقیت آینده بسیار مهم است. حتما یک کودک نباید در کاری بهترین شود. بهترین بودن، بت دروغینی است که فرهنگ ما می‌پرستد. آنچه اهمیت دارد پیشرفت کردن است.

بهتر شدن در انجام یک فعالیت، قوی‌ترین انگیزه را برای ایجاد عزت نفس و اعتماد به نفس در کودکان بیش‌فعال ایجاد می‌کند.

تسلط نیز یک محرک قوی است. «چگونه می‌توانم به فرزندم انگیزه بدهم؟» پاسخ این است که او را آماده کنید تا در فعالیتی که برای او چالش‌برانگیز و مهم است، به تسلط برسد و پیشرفت کند.

هر کودک یا بزرگسالی می‌خواهد کارهایی را که در آن بهتر می‌شود انجام دهد. اما تلاش برای تسلط بر یک فعالیت می‌تواند جنبه منفی هم داشته باشد. ممکن است فرزندتان تلاش کند تا بهتر شود اما اگر این اتفاق نیفتد باعث احساس ناامیدی می‌شود.

ضروری است که والدین یا معلمان کودک را برای پیشرفت آماده کنند. هر کودکی با تشویق و آموزش می‌تواند تقریبا در همه چیز بهتر شود.

ایجاد عزت نفس: به رسمیت شناختن

هنگامی که کودک بر مشکلی مسلط شد، آن را به رسمیت می‌شناسد. منظور از شناخت، اهدای جایزه یا نقش اصلی در نمایش مدرسه به او نیست. منظور این است که کسی مانند معلم، هم‌تیمی، والدین یا دوست به او بگوید که عالی بودی! یا به آرامی سرش را تکان می‌دهد، کلمه یا اشاره‌ای به او کند تا کودک بداند که آن شخص متوجه پیشرفت او شده و از آن قدردانی می‌کند.

چنین شناختی، اعتماد به نفس و انگیزه‌ای را که تسلط به وجود آورده است، تقویت می‌کند. همچنین کودک را به فرد یا گروهی که او را تشویق کردند، پیوند می‌دهد.

مهم‌ترین درمان برای کودکان بیش‌ فعال یا برای هر کودک، در هر سنی ورود به این چرخه تعالی است. چرخه‌‌ای که برای همه، همه جا، همیشه باز است. والدین نباید به اندازه پیشرفت فرزندشان در این چرخه نگران نتیجه آنی باشند.

ممکن است یک کودک در مدرسه نمرات ضعیفی کسب کند، اما همچنان در چرخه تعالی باشد. آینده او روشن است. کودک دیگری ممکن است نمرات عالی را کسب کند اما دوران کودکی بدون ارتباط و شادی را سپری کند. نیازی به گفتن نیست که آینده او چندان روشن نیست.

بیش‌ فعالی تشخیص داده نشده نیز می‌تواند بر عزت نفس تأثیر بگذارد

افراد مبتلا به ADHD به طور کلی بیشتر احتمال دارد که عزت نفس پایینی داشته باشند، اما داشتن ADHD تشخیص داده نشده می‌تواند کودک را آسیب پذیرتر کند.

یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ بزرگسالانی را که ADHD آن‌ها تشخیص داده شده بود با بزرگسالانی که علائم ADHD را گزارش کردند اما هیچ تشخیص نداده بودند را مقایسه کرد. شرکت‌کنندگان بدون تشخیص به طور متوسط ۳ امتیاز کمتر از همتایان خود در مقایسه با گروه دیگر کسب کردند (مقیاس در مجموع ۳۰ امتیاز دارد).

چرا بزرگسالان بدون تشخیص ADHD نسبت به کسانی که اختلال آن‌ها تشخیص داده شده عزت نفس پایین‌تری دارند؟

تصور کنید که در تمام زندگی خود با علائم بیش‌فعالی درمان نشده مواجه بوده‌اید اما هرگز نمی‌دانید چرا:

به نظر می‌رسد لباس‌های کثیف شما همیشه روی زمین پخش می‌شوند.
شما نمی‌توانید تا آخرین ثانیه خود را مجبور به نوشتن مقاله کنید.
به نظر می‌رسد که شما هرگز به موقع به هدف خود دست پیدا نمی‌کنید، مهم نیست چقدر تلاش می‌کنید.
بدون توضیح، ممکن است فرض کنید که به طور طبیعی فردی آشفته یا «تنبل» هستید.
اما درک اینکه یک مشکل درمان نشده دارید می‌تواند اجتناب از سرزنش و انتقاد از خودتان را آسان‌تر کند.

بیشتر بخوانید: ۱۰ راهکار برای انگیزه دادن به کودکان + بررسی دلایل بی‌انگیزگی در کودکان

سخن پایانی

کودکان بیش‌ فعال (ADHD) بیش از کودکان معمولی دچار کمبود اعتماد به نفس هستند. این در حالی‌ است که هر کودکی با استعداد‌ها و ویژگی‌های مختص به خود متولد می‌شود. با تشخیص اختلال بیش‌فعالی می‌توان به افزایش اعتماد به نفس در کودکان بیش فعال کمک زیادی کرد.

در اولین مرحله باید این باور را در کودک ایجاد کنید که مهم و ارزشمند است و توانایی مدیریت کارهای خود و ارتباط با دیگران را به خوبی دارد.

سپس از تکنیک‌های مختلف برای کمک به فرزند خود در جهت رشد اعتماد به نفس او استفاده کنید.

منابع

The ADHD Soul Shine Kit: Build Your Child’s Self Esteem

ADHD and Self-Esteem: What’s the Connection?

How Does ADHD Affect Your Child’s Self-Esteem?