اختلال اضطراب فراگیر در کودکان

برای تمام انسان‌ها، در هر گروه سنی‌، طبیعی است هر از چند گاهی احساس اضطراب کنند؛ به ویژه اگر در فضایی پر تنش و استرس‌زا باشد. با این حال، اضطراب و نگرانی بیش از حد و مداوم که کنترل آن دشوار باشد و در فعالیت‌های روزمره تداخل ایجاد کند، ممکن است نشانه‌ای از اختلال اضطراب فراگیر در کودکان یا حتی بزرگسالان باشد.

اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند در کودکی یا بزرگسالی ایجاد شود. این اختلال علائمی مشابه اختلال هراس، اختلال وسواس فکری اجباری و انواع دیگر اضطراب دارد؛ اما هر کدام از این‌ موارد، شرایط متفاوت و به‌خصوصی دارند که در این مقاله به آن اشاره می‌کنیم.

اختلال اضطراب فراگیر در کودکان چیست؟

زندگی برای کودکان با اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند یک چالش طولانی‌مدت باشد. در بسیاری از موارد، اختلال اضطراب فراگیر همراه با سایر اختلالات اضطرابی یا خلقی رخ می‌دهد. اما خوشبختانه این اختلال در بیشتر مواقع با روان‌درمانی یا دارودرمانی بهبود می‌یابد. 

ایجاد تغییرات گسترده در سبک زندگی، یادگیری مهارت‌های مقابله با اختلال و استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش نیز می‌تواند در بهبود آن تأثیر قابل توجهی داشته باشد.

اختلال اضطراب فراگیر نوعی اضطراب است که می‌تواند باعث نگرانی شدید کودکان و نوجوانان در مورد مسائل مختلف شود. کودکان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، دائم نگران مسائل مختلف روزمره مانند عملکرد خوب در مدرسه یا ورزش هستند. 

به عنوان مثال، یک کودک مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر ممکن است بسیار بیشتر از همکلاسی‌های خود مطالعه کند، حتی اگر اوضاع درسی خوبی داشته باشد. برای تشخیص وجود همچین مشکلی در کودک، باید با نشانه‌های اضطراب در کودکان آشنا باشیم و با مشاهده آن‌ها از روش‌های درمانی مناسب استفاده کنیم.

برخی از اضطراب‌ها طبیعی هستند اما اگر احساس می‌کنید کودک شما بیش از حد مضطرب است و این مسئله به قدری جدی است که در کار، روابط یا سایر بخش‌های زندگی وی اختلال ایجاد می‌کند و یا افسرده و تحریک‌پذیر شده، بهتر است به درمانگر مراجعه کنید. 

موارد مهم در رابطه با اختلال اضطراب فراگیر در کودکان

در ادامه برخی از نکات مهم در مورد اختلال اضطراب فراگیر را بیان می‌کنیم:

۱) شیوع اختلال

اختلال اضطراب فراگیر یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان است. برآوردهای تحقیقاتی نشان می‌دهد که بیش از ۷٪ از کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال هستند.

۲) آغاز در کودکی

اکثر موارد اختلال اضطراب فراگیر در دوران کودکی شروع می‌شود. این اختلال اغلب به اندازه کافی زود تشخیص داده نمی‌شود و به تدریج شدت می‌یابد.

۳) عوامل مختلف تاثیر‌گذار

عوامل متعددی می‌توانند بر ایجاد اختلال اضطراب فراگیر در کودکان تاثیر بگذارند. ژنتیک، محیط زندگی، رویدادهای تراژیک و تجربیات اجتماعی از جمله این عوامل هستند.

۴) عوارض بر رفتار و عملکرد تحصیلی

این اختلال می‌تواند به مشکلات جدی در عملکرد تحصیلی کودکان، ایجاد مشکلات اجتماعی و کاهش بهره‌وری در کارهای روزمره منجر شود.

۵) تداخل با فعالیت‌های روزمره

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر ممکن است دچار مشکلات گسترده‌ای در انجام فعالیت‌های روزمره نظیر خواب، تغذیه، تحصیل و تفریح شوند.

۶) درمان اختلال اضطراب فراگیر

اگرچه اختلال اضطراب فراگیر در بسیاری از موارد به طور کامل درمان نمی‌شود، اما با مدیریت مناسب و درمان، می‌توان این اختلال را کاهش داد.

تشخیص و درمان زودرس این اختلال می‌تواند به بهبود شرایط کودکان کمک کند و از تعداد بیشتری از مشکلات در آینده جلوگیری کند.

درمان‌های مختلفی برای مقابله با اختلال اضطراب فراگیر در کودکان وجود دارد که از میان آن می‌توان به مشاوره، درمان شناختی-رفتاری و درمان دارویی اشاره کرد.

۷) حمایت و پشتیبانی پدر و مادر مهم است

حمایت‌های پدر و مادر در فرایند درمان و مداخله با این اختلال نقش بسیار مهمی دارد. پدر و مادر می‌توانند با پشتیبانی و حمایت از کودکان به بهبود و تقویت روحی و جسمی کودکان کمک کنند.

توجه به این موارد و مشاوره با یک متخصص در این زمینه می‌تواند به پدر و مادر کودک مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر در مدیریت این نوع از اضطراب فرزندان، کمک قابل توجهی کند.

نشانه‌های اختلال اضطراب فراگیر در کودکان

اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند با تنوع زیادی از علائم ظاهر شود، ترس و نگرانی‌های مختلف، دردهای جسمی مثل معده‌درد و سردرد، اختلال در خواب، و افزایش تنش از جمله این علائم هستند. در ادامه چند نمونه رایج از رفتارهای قابل مشاهده در کودکان دارای اختلال اضطراب فراگیر را بررسی می‌کنیم.

• نگرانی یا اضطراب مداوم کودک در مورد مسائلی که بر آنها کنترلی ندارد.
•  فکر کردن بیش از حد به برنامه‌ها و در نظر گرفتن بدترین نتایج ممکن.
• درک تمام موقعیت‌ها و رویدادها به عنوان تهدید، حتی زمانی که این گونه نیست.
• مشکل در مدیریت کارهایی که قطعیت ندارند.
• ناتوانی در تصمیم‌گیری و ترس از تصمیم‌گیری‌های اشتباه.
• ناتوانی در کنار گذاشتن یا رها کردن مسائل.
• ناتوانی در کسب آرامش، احساس بی‌قراری و سرگیجه، مشکل در تمرکز، یا احساس اینکه ذهن خالی می‌شود.

• خستگی
• مشکلات خواب
• تنش یا درد عضلانی
• لرزش
• عصبی بودن
• تعریق
• حالت تهوع، اسهال یا سندرم روده تحریک‌پذیر
• تحریک‌پذیری

در نوجوانان نیز علائم مشابهی به وجود می‌آید. اختلال اضطراب فراگیر در کودکان و نوجوانان می‌تواند به این علائم نیز منجر بشود:

• ترس از اجرا در مدرسه یا رویدادهای ورزشی
• نگرانی دائمی برای امنیت اعضای خانواده
• وقت‌شناسی و حساسیت بر زمان
• ترس از زلزله، جنگ هسته ای یا سایر حوادث فاجعه بار
• اضطراب بیش از حد هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های جدید 
• کمال‌گرایی
• تکرار چندباره یک کار به علت اطمینان نداشتن از کامل بودن آن
• صرف زمان زیاد برای انجام تکالیف
• نداشتن اعتماد به نفس
• تلاش بیش از حد برای گرفتن تایید دیگران
• نیاز به اطمینان حاصل کردن دائمی از اینکه کاری که انجام می‌دهند بی‌نقص است یا خیر
• معده‌درد و سایر مشکلات جسمانی حاکی از اضطراب زیاد
• خودداری‌کردن از رفتن به مدرسه یا شرکت در موقعیت‌های اجتماعی 

تفاوت اختلال اضطراب فراگیر با دیگر اضطراب‌ها

اضطراب یک واکنش طبیعی به موقعیت‌های استرس‌زا و نامطمئن است. در این مواقع بدن فرد به شما می‌گوید که هوشیار باشد و از خود محافظت کند. 

با این حال، اگر فردی هر روز و هر ساعت نگران موارد مختلف خود، چه کوچک و چه بزرگ، باشد و به خاطر این استرس و اضطراب نتواند به خوبی بخوابد،‌ فعالیت‌های معمول خود را انجام دهد و بداند که ترس‌هایی غیرمنطقی‌ دارد، ممکن است دچار اختلال اضطراب فراگیر شده باشد.

این نوع اختلال اضطرابی که به نام GAD نیز شناخته می‌شود، با اضطراب معمولی که ممکن است در موارد مختلف و در هر رویداد استرس‌زایی احساس کنیم، تفاوت دارد. اختلال اضطراب فراگیر توسط یک موقعیت خاص تحریک نمی‌شود (برای مثال اختلال اضطراب اجتماعی کودکان فقط در موقعیت‌هایی که کودک در محیط اجتماعی قرار دارد بروز پیدا می‌کند). 

افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر نگرانی مداوم، بیش از حد و غیر منطقی را در مورد مسائلی مانند پول، سلامتی، خانواده یا کار به مدت شش ماه یا بیشتر تجربه می‌کنند. آنها نمی‌دانند چگونه نگرانی را متوقف کنند؛ چرا که احساس می‌کنند همه‌چیز خارج از کنترل آنهاست. 

اختلال اضطراب فراگیر و دیگر اختلالات اضطراب به شکل‌ها و با معیارهای مختلفی تشخیص داده می‌شوند. بیایید بیشتر با تفاوت بین اختلال اضطراب فراگیر و اضطراب طبیعی آشنا شویم.

اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder یا GAD) و اضطراب عادی (Normal Anxiety) تفاوت‌های اساسی و مهمی دارند که می‌توان به طور کامل توضیح داد:

• مدت زمان

– اختلال اضطراب فراگیر: همانطور که بیان کردیم این اختلال به معنای نگرانی مداوم و غیرمنطقی نسبت به موضوعات مختلف به مدت زیاد و طولانی است. نگرانی‌ها در اختلال اضطراب فراگیر بسیار شدید و مزاحم هستند و ممکن است به حدی باشند که بر زندگی روزمره تاثیر منفی داشته باشند.

– اضطراب عادی: اضطراب عادی یک واکنش طبیعی به موقع استرس‌زا یا موقعیت‌های آزار‌دهنده است که معمولاً به یک موقعیت خاص مرتبط است. این اضطراب معمولاً به مدت کوتاه‌تری ادامه دارد و بعد از رفع موقعیت استرس‌زا، کاهش می‌یابد.

• شدت نگرانی

– اختلال اضطراب فراگیر: نگرانی‌ها در اختلال اضطراب فراگیر بسیار شدید و عمومی هستند و ممکن است به موضوعات مختلف از سلامت تا مسائل روزمره مرتبط شوند. این نگرانی‌ها ممکن است باعث ناراحتی روزانه و اختلال در کارکرد روزانه فرد شوند.

– اضطراب عادی: اضطراب عادی معمولاً متناسب و معقول است و به موقعیت‌های خاص محدود می‌شود. این نوع اضطراب ممکن است به نوعی انگیزه‌دهنده باشد و به انجام وظایف ضروری در موقعیت‌های استرس‌زا کمک کند.

• تاثیر بر عملکرد روزمره

– اختلال اضطراب فراگیر: این اختلال معمولاً باعث اختلال در عملکرد روزمره فرد می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار مشکلاتی در روابط اجتماعی، شغلی و تحصیلی خود شوند.

– اضطراب عادی: اضطراب عادی معمولاً تا حدی است که توانایی انجام وظایف روزمره را تحت‌تاثیر قرار نمی‌دهد. این نوع اضطراب ممکن است بهره‌وری و مهارت‌های مقابله با خطرات احتمالی را افزایش دهد.

• تشخیص
  

– اختلال اضطراب فراگیر: برای تشخیص اختلال اضطراب فراگیر باید معیارهای اختلال را به طور تخصصی و توسط یک فرد حرفه‌ای در حوزه روان‌شناسی بررسی کرد.

– اضطراب عادی: این نوع اضطراب ممکن است نیاز به درمان و تشخیص تخصصی نداشته باشد و به مرور زمان کاهش یابد.

توجه داشته باشید که این توضیحات به صورت کلی ارائه شده‌اند و هر فرد می‌تواند علائم و شدت اختلال اضطراب خود را به طور متفاوتی تجربه کند. تشخیص و درمان اختلالات اضطرابی نیازمند مشاوره و نظر پزشک یا متخصص روان‌شناسی هستند.

از آنجایی که این اختلال اغلب با سایر اختلالات اضطرابی، افسردگی یا اختلالات خواب همراه است، منطقی است که نگرانی خود را در مورد علائم کودک خود با پزشک خود در میان بگذارید.

خبر خوب این است که اختلال اضطراب فراگیر قابل درمان است.

مانند سایر اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب فراگیر را می‌توان با روان درمانی، دارو درمانی یا ترکیب هر دو، درمان کرد. درمان شناختی-رفتاری یا CBT، مهارت‌هایی را برای کنترل اضطراب به کودکان مبتلا آموزش می‌دهد که به آنها کمک می‌کند بتوانند نگرانی خود را کنترل کنند. 

راه‌های مقابله با اختلال اضطراب فراگیر در کودکان

مقابله با اختلال اضطراب فراگیر در کودکان نیازمند ترکیب مشاوره حرفه‌ای، حمایت پدر و مادر و تغییر در محیط زندگی کودک است. در ادامه، راه‌های مهم مقابله با اختلال اضطراب فراگیر در کودکان به طور کامل و دقیق توضیح داده شده‌اند.

• مشاوره و پشتیبانی روانی

   – مهمترین قدم برای مقابله با اختلال اضطراب در کودکان مراجعه به یک متخصص روان‌شناس یا مشاور روان‌شناسی است. روان‌شناس می‌تواند به تشخیص اختلال اضطراب و ارائه روش‌های متناسب با وضعیت کودک کمک کند.

• آموزش به کودکان در مورد اختلال اضطراب فراگیر در کودکان
  

   – آموزش به کودکان در مورد اضطراب، شناخت علائم آن، و توانایی مدیریت احساسات می‌تواند مفید باشد. لازم است به کودکان آموزش داده شود چگونه با ترس‌ها و نگرانی‌های خود برخورد کنند.

• حمایت والدین

   – والدین باید از کودکان حمایت کنند و به آنها گوش دهند. ایجاد ارتباط مناسب و آزاد گذاشتن کودکان می‌تواند به کاهش اضطراب آنها کمک کند. والدین باید با خشنودی، احترام و محبت، ‌کودکان را تشویق به کشف جهان اطراف خود کنند.

• ایجاد تغییر در محیط زندگی

   – اگر محیط زندگی کودک باعث ایجاد اضطراب شود (مثلاً مدرسه یا خانواده)، تغییرات در این محیط‌ها ممکن است لازم باشد. این تغییرات ممکن است شامل تعامل با مدرسه برای ایجاد محیط آموزشی مناسب‌تر یا اصلاح الگوهای رفتاری خانواده باشد.

• مهارت‌های مدیریت اضطراب

   – کودکان می‌توانند مهارت‌های مدیریت اضطراب را یاد بگیرند. این مهارت‌ها شامل تمرینات تنفسی، ریلکس کردن و تمرینات تحرکی می‌شود.

• ترکیب درمانی

   – در برخی موارد، ترکیب درمانی که شامل مشاوره روانی و درمان دارویی باشد می‌تواند کمک کند. این تصمیم بستگی به شدت و نوع اختلال اضطراب دارد.

• تشویق به مشارکت در فعالیت‌های ورزشی

   – ورزش و فعالیت‌های جسمی می‌تواند به بهبود وضعیت روحی کودکان کمک کند. این فعالیت‌ها می‌توانند احساسات منفی را کاهش دهند.

• ایجاد عادت‌های روزانه برای مقابله با اختلال اضطراب فراگیر در کودکان
  

   – برنامه‌ریزی و ایجاد عادت‌های روزمره می‌تواند احساس امنیت به کودک بدهد. این برنامه‌ریزی ممکن است شامل ساعت خواب، وعده‌های غذایی و فعالیت‌های روزانه باشد.

همچنین مهم است که همه تغییرات و مداخلات با راهنمایی و نظارت یک متخصص روان‌شناس یا پزشک صورت گیرد. 

• مواجهه‌درمانی

رایج‌ترین درمان برای اختلال اضطراب فراگیر، نوعی درمان رفتاری شناختی (CBT) به نام مواجهه‌درمانی است. مواجهه درمانی دو بخش دارد:

درمانگر کودک را در معرض چیزی قرار می‌دهد (یک عامل بسیار کوچک) که باعث اضطراب کودک می‌شود. هنگامی که کودک دچار اضطراب می‌شود، درمانگر به او راه‌هایی را آموزش می‌دهد که با کودک با استفاده از آنها بتواند با ترس خود کنار بیاید. سپس درمانگر کم‌کم عوامل ایجاد اضطراب را بزرگ‌تر می‌کند.

درمانگر به کودک آموزش می‌دهد که چگونه علائم اضطراب را تشخیص دهد. او همچنین با کودک در مورد اینکه تفکرات او چگونه بر میزان اضطرابش می‌افزاید، صحبت می‌کند. درمانگر به کودک کمک می‌کند متوجه شود که پاسخ او به اضطراب ایجاد شده، بزرگ‌تر از چیزی است که باید باشد و به او راه‌هایی برای تغییر الگوهای فکری خود می‌آموزد.

اگر کودک و خانواده‌اش به طور منظم این مهارت‌های جدید را خارج از جلسات درمانی تمرین کنند، مواجهه‌درمانی ممکن است فقط ۱۰ تا ۲۰ جلسه طول بکشد.

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر معمولاً به داروهای ضد افسردگی خاصی به نام SSRI واکنش مثبت نشان می‌دهند. اما در صورتی که SSRI ها موثر واقع نشوند، ممکن است داروهای ضد اضطراب نیز تجویز شوند.

سخن پایانی

همانگونه که مطرح شد اختلال اضطراب فراگیر در کودکان قابل درمان است و با بهره‌گیری از متخصصان، کودکان می‌توانند به بهبود و کاهش اضطراب دست یابند.

اختلال اضطراب فراگیر معمولا با درمان روان‌شناختی یا ترکیبی از درمان‌ روان‌شناختی و دارو، درمان می‌شود. والدین و سایر اعضای خانواده بخش مهمی از درمان هستند؛ چرا که می‌توانند به کودکان کمک کنند مهارت‌هایی را که در طول درمان می‌آموزند، تمرین کنند.

همچنین درمان دارویی باید تحت نظر یک پزشک متخصص صورت گیرد. انتخاب دارو، مدت زمان مصرف، و دوز دارو باید با دقت تعیین شود تا مزایا و معایب درمان به خوبی در نظر گرفته شود و تاثیرات جانبی در کمترین حالت ممکن باشد. بهتر است درمان دارویی، درمان روان‌شناختی و تغییرات در سبک زندگی به طور ترکیبی مورد استفاده قرار گیرد. این شرایط باعث بهبود هرچه بیشتر عملکرد و کیفیت زندگی کودک شما می‌شود.

منابع

generalized anxiety disorder – symptoms and causes

quick guide to generalized anxiety disorder

generalized anxiety disorder vs. general anxiety