راهکارهای آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودکان

مهارت‌های تصمیم‌گیری درست می‌تواند به موفقیت کودکان در زندگی کمک کند. انتقال از کودکی به بزرگسالی با آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان، تسهیل می‌شود. مهارت تصمیم گیری در کودکان به آن‌ها امکان می‌دهد که راه‌حل‌هایی برای تعارضات پیش‌رو بیابند و در طول انجام این فرایند، درس‌های ارزشمندی از زندگی بیاموزند. تفکر منطقی و حل مسئله هم در این راه از توانایی تصمیم‌گیری پشتیبانی می‌کنند. در ادامه به بیان مفهوم مهارت تصمیم‌گیری، راهکارها و تمرین‌های موثر برای تقویت این مهارت در کودکان می‌پردازیم.

مفهوم تصمیم‌گیری در کودکان

یکی از مهارت‌های کلیدی که باید در کودکان پرورش داده شود، مهارت‌ تصمیم‌گیری است. تصمیم‌گیری کودک عبارت است از اقدام یا فرایند رسیدن به نتیجه‌ای مبنی بر پذیرش یک گزینه مهم، با سنجیدن سایر احتمالات جایگزین.

تصمیمات اتخاذشده توسط کودکان بر سلامت روان و رفاه آنها تأثیر می‌گذارد. روابط و موفقیت کودکان تا حد زیادی به تصمیم‌گیری بستگی دارد؛ به کودکان کمک می‌کند تا مسئولیت‌پذیر و مستقل رشد کنند. همچنین این مهارت به کودکان کمک می‌کند تا رفتارهای تکانشی خود را کنترل کنند.

مراحل فرایند تصمیم‌گیری

مراحل فرایند تصمیم‌گیری به کودکان می‌آموزد که چگونه مشکل را شناسایی کنند، اطلاعات جمع‌آوری کنند و راه‌حل‌های ممکن را برای یک مشکل ارائه دهند.

هنگامی که کودکان مراحل تصمیم‌گیری را دنبال می‌کنند، می‌توانند تصمیمات سنجیده و متفکرانه بگیرند. از آنجایی که ما انتظار داریم بچه‌ها در اکثر مواقع انتخاب‌های خوبی داشته باشند، باید مهارت‌های تصمیم‌گیری را به آن‌ها آموزش دهیم. این کار به آنها امکان می‌دهد دقیقا کاری را که انتظار داریم انجام دهند. انجام فرایند تصمیم‌گیری در کودک و التبه بزرگسالان شامل مراحل زیر است:

1. تشخیص مسئله
2. جمع‌آوری اطلاعات مرتبط با مسئله
3. ارائه راه‌حل‌های مختلف از طریق طوفان فکری (پاسخ‌های بلادرنگ و پشت‌سرهم که بدون سنجش در مرحله اول ارائه می‌شوند)
4. تشخیص نتایج احتمالی
5. انتخاب بین گزینه‌های مختلف
6. اقدام
7. ارزیابی نتیجه خروجی حاصل از اقدام

فرایند رشد مهارت تصمیم گیری در کودک

این واقعیت که بتوانیم تشخیص دهیم چه زمانی تصمیم گرفته می‌شود، اولین قدم به سوی توسعه مهارت‌های تصمیم‌گیری است. کودکان با مشاهده والدین و همسالان خود، شنیدن بحث‌های مناسب و باارزش که منجر به تصمیم‌گیری می‌شود و همچنین یافتن فرصت‌هایی برای تصمیم‌گیری و تجربه عواقب آن، این مهارت را یاد می‌گیرند.

در ابتدا گاهی اوقات کودکان تصمیمات اشتباهی می‌گیرند؛ اما از اشتباهات خود درس می‌گیرند و سعی می‌کنند در آینده تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. این مهارت زمانی بیشتر توسعه می‌یابد که آنها به وضوح دلایل تصمیم خود را همراه با تجربه و بلوغ درک کنند.

اهمیت آموزش مهارت‌های تصمیم‌گیری به کودکان

مزایای مشارکت‌دادن کودکان در تصمیم‌گیری بسیار زیاد است. تصمیم‌گیری اشتباه بخش مهمی از سفر آنها به سوی بلوغ فکری است. اگر کودکان فرآیند تصمیم‌گیری را بیاموزند، تجربیات بسیار باارزشی کسب خواهند کرد. سعی کنید کودکان را در معرض تصمیم‌گیری صحیح قرار دهید.

تسلط بر این هنر سال‌های زیادی طول می‌کشد؛ زیرا تصمیم‌گیری یک فرآیند پیچیده است و نیاز به تفکر دقیق دارد. باید به کودکان تکالیفی داده شود و انتظار داشت که مشارکت معناداری در انجام آن‌ها داشته باشند و رفتار مسئولانه از خود نشان دهند. تصمیم‌گیری‌های دوران کودکی، در تعیین نوع بزرگسالی که در آینده به آن تبدیل خواهند شد و مسیرهای زندگی که بعدا انتخاب خواهند کرد، بسیار موثر است.

راهکارهای اجرایی برای آموزش تصمیم گیری در کودکان

شکی نیست که آموزش تصمیم‌گیری به کودکان دشوار است اما مطمئنا می‌توان با استفاده از تکنیک‌های صحیح آن را به کودک آموزش داد. مشارکت‌دادن کودکان در تصمیم‌گیری‌های مناسب ایده بسیار خوبی است؛ زیرا باعث می‌شود که اعتمادبه‌نفس کودکان در فرایند تصمیم‌گیری خانوادگی تقویت شود.

در زیر ده روش ساده برای آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودکان برای قضاوت در مورد موقعیت و گزینه‌های موجود در مسائل مختلف ارائه شده است. این راهکارها عبارتند از:

1. روبرو کردن کودک با دنیای واقعی
2. اجازه‌دادن به کودک برای تصمیم‌گیری اشتباه
3. شناسایی علاقه‌مندی‌های کودک
4. آموزش خودشناسی به کودکان
5. تعامل دائمی با کودک
6. صحبت کردن با کودک
7. تحسین کافی کودک
8. آموزش کنترل مخارج به کودک
9. رهبری و اموزش با مثال
10. کنترل و نظارت بر دوستی‌های کودک

کودک خود را با دنیای واقعی روبرو کنید

درک کافی از واقعیت بهترین معلم برای آموزش کودکان است. اگر می‌خواهید به فرزندتان بفهمانید که عواقب یک عمل خاص بد است، باید گاهی اوقات با نشان‌دادن مثال‌های زنده، به‌جای دعوا یا منع‌کردن کودک، او را در معرض این عواقب قرار دهید. تنبیه فقط باعث بی‌انگیزگی و رشد نامناسب کودک می‌شود.

کودک شما حق دارد خطا کند!

به‌عنوان والدین، شما باید به فرزندتان اجازه دهید که اشتباه کند، نه اینکه او را در برابر خطرات احتمالی کوچک و بزرگ محافظت کنید. این کار هم موجب تقویت روحیه پذیرش و عذرخواهی در کودک می‌شود و هم وقتی بچه‌ها از اشتباهات خود درس سختی می‌گیرند، بینش خوبی برای آنها فراهم می‌شود. کودکان از تجربیات خود درس می‌گیرند و به‌ یاد می‌آورند که دیگر آنها را تکرار نکنند.

علاقه‌مندی‌های کودک خود را بشناسید

برای آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودکان لازم است که به فرزندتان انگیزه دهید و به او کمک کنید تا علایقش را پیدا کند. با مثال‌زدن از افراد موفق، او متوجه خواهد شد که سخت‌کوشی و فداکاری کلید موفقیت است و چنین ویژگی‌هایی به‌خوبی به تصمیم‌گیری درست در او کمک می‌کنند. تصمیم او برای تقلید از رهبران بزرگ، خود یک تصمیم فوق‌العاده است.

کودک برای آموزش مهارت تصمیم‌گیری، خود را بهتر بشناسد

باید به کودکان آموزش داده شود که نقاط قوت و ضعف خود را تشخیص دهند تا بتوانند تصمیمات بهتری در زندگی بگیرند. باید به کودکان فرصت‌های زیادی داده شود اما آنها همچنین باید بتوانند درک کنند که در همه تصمیمات و فرصت‌هایی که دارند، موفقیت صددرصدی نخواهند داشت. شکست‌ها، یادگیری پذیرش شکست و تصمیم‌گیری‌های پس از آن برای کودکان ضروری است.

پیوسته با کودک خود در تعامل باشید

فرزندتان را تشویق کنید تا بخشی از سازمان‌های اجتماعی و گروه‌های کودکانه‌ای باشد که به او مهارت‌های زندگی را آموزش می‌دهند. این کار کودک را در معرض فشار مثبت همسالان قرار می‌دهد. مشارکت شما در زندگی فرزندتان به شما کمک می‌کند فرزندتان را بهتر درک کنید. یه یاد داشته باشید که تربیت کودک در زمینه موردعلاقه‌ٰاش، آینده او را رقم خواهد زد.

با کودک خود صحبت کنید

اگرچه دستیابی به این مورد کمی دشوار است، اما ارتباط برای والدین بسیار مهم است. اگر با فرزندتان ارتباط برقرار کنید و بحث‌های واقعی با کودک خود انجام دهید، مطمئنا بینش ارزشمندی خواهید داشت. این به شما امکان می‌دهد تا تصمیمات فرزندتان را پیش‌بینی کنید و مطابق آن به او هشدار دهید یا راهنمایی‌های لازم را به او ارائه دهید.

برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک لازم است که او را به‌اندازه کافی تحسین کنید

والدین، به‌عنوان یک قاعده، نباید فقط بر روی آنچه کودک باید روی آن کار کند تمرکز کنند. وقتی بچه‌ها کارهای بزرگی انجام می‌دهند، تمجید و تحسین کودک به تقویت میل او برای ادامه مسیر و انجام کارهای بهتر کمک می‌کند. به‌این‌ترتیب کودکان تصمیم‌هایی می‌گیرند که نتایج بهتری به‌همراه خواهد داشت. این مورد یکی از کلیدی‌ترین راهکارهای آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودکان است.

به کودک خود بیاموزید که پول‌های خود را به‌درستی مدیریت کند

یکی از بزرگترین هدایایی که می‌توانید به فرزند خود بدهید مدیریت مسئولانه پول است. این مسئله مطمئنا در زندگی او ادامه خواهد داشت. مهارت مدیریت مالی یکی از برترین مهارت‌هایی است که موفقیت افراد را تضمین می‌کند و این مورد باید از کودکی به کودک آموزش داده شود.

با مثال پیش بروید؛ رهبری با مثال!

گفته شده است که بهترین درس‌ها در طول زندگی واقعی گرفته می‌شوند، نه با آموزش. اگر والدین باور داشته باشند که با بیان تجربیات خود، خود را کوچک نمی‌کنند، کودکان احساس نزدیکی به آنها خواهند داشت و از ارتکاب مجدد همان خطاها اجتناب خواهند کرد.

دوستی و روابط کودک خود را نظارت کنید؛ به اندازه!

دنیای کودکان حول محور دنیای تعاملات اجتماعی و حلقه دوستان او می‌چرخد و افکار و اعمال دوستانی که دارد در تصمیم‌گیری‌های او بسیار موثر هستند. بررسی دوستانی که کودکان دارند به شما این امکان را می‌دهد که آینده فرزندتان را تاحدودی پیش‌بینی کنید. لازم به ذکر است که در این امر نباید زیاده‌روی کنید! گاهی اوقات کنترل بیش‌ازحد و غیرضروری موجب رنجش کودک و دوری او از شما خواهد شد.

تصمیم‌گیری مستقلانه کودک بین همسالان

توانایی تصمیم‌گیری مستقل در کودکان، به آن‌ها امکان می‌دهد تا در جمع همسالان خود به‌عنوان فردی مستقل و مسئول شناخته شوند. این مهارت به کودکان کمک می‌کند تا احساس اعتمادبه‌نفس داشته و نقش فعالی در اجتماع داشته باشند. تصمیم‌گیری مستقل نه‌تنها افزایش استقلال اجتماعی را به‌همراه دارد، بلکه قابلیت حل مسائل و تسلط بر موقعیت‌های چالش‌برانگیز را نیز بهبود می‌بخشد. این مهارت باعث ارتقای همکاری و احترام متقابل در روابط او با همسالان می‌شود و اساس موفقیت در مسیر رشد و تعامل اجتماعی کودک را فراهم می‌سازد.

تمرین‌های مهم برای تقویت مهارت تصمیم گیری در کودک

کودکان هر روز تصمیمات بی‌اهمیتی می‌گیرند که برخلاف تصور خیلی از بزرگترها، تاثیر زیادی در زندگی و رشد او دارند. تصمیمات آنها بر اساس ترجیحات شخصی است که می‌تواند ایمنی و سبک زندگی آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد. فعالیت‌های سرگرم‌کننده می‌تواند یک فرآیند استرس‌زا را به یک سرگرمی لذت‌بخش تبدیل کند. برخی از فعالیت‌های تصمیم‌گیری جالب برای کودکان در زیر آورده شده است. برای آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودکان استفاده از تمرین‌های زیر بسیار مفید است.

۱. خواندن کتاب برای رشد مهارت تصمیم‌گیری در کودک

کتاب‌خوانی سرگرمی موردعلاقه بسیاری از کودکان است. آنها می‌توانند با شخصیت‌ها و موقعیت‌های موجود در کتاب‌ها ارتباط برقرار کنند. درخواست از کودکان برای انجام کاری متفاوت از شخصیتی که دارد، تفکر عمیق‌تر کودک را آشکار می‌کند. بررسی پیامدهای مختلف برخی تصمیم‌ها می‌تواند به کودکان کمک کند موقعیت‌هایی را که درباره آن‌ها می‌خوانند با زندگی واقعی خود مرتبط کنند. تغییردادن داستان‌ها نیز مستلزم تصمیم‌گیری است؛ بنابراین می‌تواند در تقویت مهارت تصمیم‌گیری کودکان موثر باشد.

۲. نقش‌بازی‌کردن

این یک تمرین خلاقانه است که کودکان خردسال، خود را به‌عنوان ابرقهرمان، والدین، معلمان یا آشپز تصور کنند. بچه‌های بزرگتر دوست دارند در نمایش‌های مختلف مانند اجرای نمایش‌های عروسکی یا نمایش صحنه‌ای شرکت کنند. این کار فرصتی را برای کودک فراهم می‌کند تا خود را به جای افراد مختلف قرار دهد. همچنین آنها را تشویق می‌کند تا انگیزه‌های افراد را در نظر بگیرند و در نتیجه توانمندی ذهنی کودکان را گسترش می‌دهد. تفکر در مورد تصمیم‌گیری به‌عنوان یک فرد دیگر تحت‌شرایط مختلف، روند فکری کودک را تقویت و آن را آشکار می‌کند.

۳. انجام بازی‌های رومیزی

انجام بازی‌های مختلف علاوه بر اینکه یکی از راهکارهای رشد خلاقیت در کودکان محسوب می‌شود، بازی‌های رومیزی راهی ساختاریافته برای انجام انتخاب در کودکان و تجربه پیامدهای انتخاب‌هایشان فراهم می‌کند. جدا از سرگرم‌‌کردن کودکان، این نوع بازی‌ها تفکر انتقادی و تصمیم‌گیری را در حین تصمیم‌گیری و مذاکره برای تصمیم‌گیری در مورد نحوه انجام بازی تقویت می‌کنند. بازی‌ها را می‌توان بر اساس تم‌های مورد علاقه مانند اژدها یا رنگ‌ها انتخاب کرد تا کودکان بتوانند به‌وضوح تصمیم بگیرند که چگونه در مورد بازی تصمیم‌گیری‌های مختلف انجام دهند.

۴. بحث و مناظره کودکانه

یک راه غالب برای آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودکان و تمرین تفکر انتقادی در آن‌ها، بحث و گفت‌وگو است. وقتی به کودکان این آزادی داده می‌شود که با یکدیگر مخالفت کنند، به‌نوعی تصمیم‌گیری در او تقویت می‌شود. می‌توان از کودکان خواست که نظر خود را در مورد هر مطلبی در مجله یا منابع مختلف که می‌خوانند بیان کنند تا عادت به تجزیه و تحلیل و رسیدن به نتیجه با در نظر گرفتن چرایی و چگونگی در آنها ایجاد شود. مبنای تصمیم‌گیری متفکرانه، استفاده از شواهد ملموس برای حمایت از نظرات است.

۵. بازی‌های فضای باز

بازی‌های فضای باز و زمین‌بازی کودکان را تشویق می‌کند تا در عین تعامل اجتماعی، سریع تصمیم بگیرند. بنابراین بچه‌ها تاکتیک‌هایی را توسعه می‌دهند که می‌تواند شانس آنها را برای برنده‌شدن در یک بازی افزایش دهد. همچنین در مورد قوانین بازی و عواقب زیرپاگذاشتن قوانین تصمیم‌گیری می‌شود. چنین بازی‌ها و ورزش‌های سازمان‌یافته‌ای به کودکان کمک می‌کند تا پیش‌بینی‌ها، تصمیم‌گیری در چند ثانیه و حل مشکلات پیچیده را در میان دوستان یا یک تیم انجام دهند.

کلام آخر

همه ما قبول داریم که کودکان هر روز تصمیم‌های مختلفی می‌گیرند. تصمیم‌گیری آنها به‌شدت تحت‌تأثیر ارزش‌ها و انتظاراتی است که در اطراف خود مشاهده می‌کنند. توانایی فکر کردن قبل از اقدام باعث می‌شود کودکان تصمیم‌های بهتری بگیرند. ارزیابی گزینه‌ها به‌طور غیرمستقیم مهارت‌های تفکر انتقادی را به‌منظور دستیابی به راه‌حل‌های بهتر برای مشکلات توسعه می‌دهد. مهارت تصمیم‌گیری فرزندان را می‌توان با پیروی از برخی تکنیک‌ها تقویت کرد که در این مقاله برخی از این تکنیک‌ها شرح داده شد. برای نتیجه بهتر در این مورد توصیه می‌شود با مشاورین و متخصصین روانشناسی کودک نیز در ارتباط باشید.

منابع:

https://parenting.firstcry.com/articles/tips-and-activities-to-help-kids-develop-decision-making-skills/

https://www.kiddiematters.com/problem-solving-activity-free-printable/