ترس کودک از موجودات خیالی + بایدها و نبایدهای برخورد با کودک

هر شب هنگام خواب بچه‌ها نگران هستند که هیولایی داخل کمد یا پشت در پنهان شده باشد. ترس رایجی که شاید بیشتر والدین هم آن را تجربه کرده‌اند و برای آن‌ها تازگی ندارد. پس اگر فرزندان شما هم فکر می‌کنند که وقتی چراغ‌ها خاموش می‌شوند، یک هیولای بزرگ از گوشه و کنار اتاق بیرون می‌پرد و آن‌ها را می‌گیرد، شما تنها نیستید. 

اما چگونه باید با ترس کودکان برخورد کرده و  اضطراب آن‌ها را کمتر کنید یا از آن‌ها بخواهید به‌تنهایی در تخت خود بخوابند بدون اینکه هیولایی به آن‌ها حمله کند؟

در این مقاله با بررسی ترس کودک از موجودات خیالی، منشا ترس و انواع موجودات خیالی را بررسی خواهیم کرد و در نهایت نکات و راهکارهایی برای رفع آن بیان می‌کنیم.

ریشه ترس کودک از موجودات خیالی

ترافوبیا (ترس از هیولاها) در کودکان پیش از دبستان بسیار رایج است ولی زمانی که کودک به دوران نوجوانان و بزرگسالی می‌رسد، ترس او کاهش پیدا می‌کند و به‌مرور از بین می‌رود.

منشأ بسیاری از ترس‌های کودکان تا حد زیادی در ما به‌عنوان والدین نهفته است. ما چه کار می‌کنیم و چرا باعث می‌شویم که کودکان از برخی چیزها بترسند؟

منشا ترس در کودک

• ما می‌خواهیم همیشه مراقب کودکان باشیم. بنابراین سعی می‌کنیم در مورد خطرات دنیای اطراف به آن‌ها هشدار دهیم. از این‌رو برای آن‌ها داستان‌هایی در مورد بچه‌های بداخلاقی می‌گوییم که یک گرگ خاکستری یا یک جادوگر زشت آن‌ها را به‌خاطر کار بدشان می‌برد.
• قصد ما این است که تفاوت بین خوب و بد را به آن‌ها نشان دهیم. بنابراین، کتاب‌هایی برایشان می‌خوانیم که در آن یک قهرمان خوب یک هیولای بد را شکست می‌دهد.
• از سوی دیگر ممکن است تصور کنیم که فیلم‌های ترسناک سرگرم‌کننده هستند و با کودکان، آن‌ها را تماشا کنیم.
• گاهی ممکن است ترس‌های آن‌ها را نادیده گرفته و حتی مسخره کنیم.
• هنگامی که مضطرب هستیم بدون اینکه متوجه باشیم در مورد مسائلی مثل پرداخت وام، بدهی‌ها و اخبار بد جلوی فرزندانمان صحبت می‌کنیم و آن‌ها نگرانی ما را متوجه می‌شوند.

نقش داستان‌ها، کتاب‌ها، فیلم‌ها و همسالان در ایجاد ترس در کودک

در کودکان بزرگتر ترس از هیولاها معمولاً شکل خاص‌تری به خود می‌گیرد. فیلم‌های ترسناک یکی از مهم‌ترین دلایل بسیاری از ترس‌های کوتاه‌مدت در کودکان هستند. به‌خصوص اگر درست قبل از رفتن به رختخواب آن را تماشا کنند. این ترس‌ها معمولاً برای چند شب باقی می‌مانند و اغلب با خوابیدن با چراغ روشن و برطرف کردن مواردی که حواس کودک را پرت می‌کنند، از بین می‌روند. 

تماشای فیلم‌های ترسناک مشکلات مختلفی را برای کودک ایجاد می‌کند که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکل در خوابیدن
• کابوس دیدن
• ترس از تاریکی و اضطراب
• افزایش احساس آسیب‌پذیری

نقش فرهنگ در ایجاد ترس موهوم

ایجاد فوبیای موجودات خیالی در کودکان همچنین می‌تواند ریشه‌های فرهنگی داشته باشد. ترس از نوع خاصی از موجودات مانند خون آشام یا زامبی‌ها، ترس از جادوگر و غیره از جمله ترس‌هایی هستند که ناشی از خرافات، افسانه‌های فرهنگ‌های مختلف هستند.

ترس کودک از روح 

ترس از ارواح، فوبیایی است  که می‌تواند کودک یا نوجوان را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. منشا بسیاری از این ترس‌ها، تماشای فیلم‌ها ترسناک یا محتواهایی است که کودکان در سنین مختلف در شبکه‌های اجتماعی می‌بینند.

هنگامی که فرزند شما ترس زیادی از روح و ماوراء الطبیعه دارد، چگونه می‌توانید آن را مدیریت کنید؟

اولین قدم برای مدیریت ترس از روح در کودکان این است که تا حد امکان دیدن این گونه فیلم‌ها و محتواها را محدود کنید. گرچه آن‌ها در مدرسه و جمع‌های دوستانه مدام در حال شنیدن داستان‌های ترسناکی درباره ارواح هستند یا محتواهایی را در شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌کنند. یک راهکار موثر دیگر این است که در مورد جادوی جلوه‌های ویژه در فیلم‌ها به آن‌ها توضیح دهید. گاهی پشت صحنه فیلم‌ها را با هم ببینید. در مورد خیالی بودن افسانه‌های معروف با آن‌ها حرف بزنید و به آن‌ها یاد بدهید هر چیزی که می‌بینند یا می‌شنوند واقعی نیست.

اینکه به فرزندتان بگویید نترسد یا اینکه ارواح واقعی نیستند، می‌تواند تأثیر نامطلوبی داشته باشد زیرا به آن‌ها القا می‌کنید که تجربه‌شان واقعی نیست. پس بهتر است به فرزندتان اجازه دهید به ارواح اعتقاد داشته باشند، همانطور که به خیلی از داستان‌های فانتزی دیگر مثل پری دندان اعتقاد دارد. در نهایت، فرزند شما متوجه خواهد شد که شانس بسیار کمی برای واقعی بودن ارواح وجود دارد.

راهکار از بین بردن ترس از روح

لازم نیست چیزی که کودک شما از آن ترسیده، الزاما ترسناک باشد، به آرامی با کودک خود در مورد آنچه که تجربه کرده، دیده یا شنیده صحبت کنید. با صرف زمان برای شنیدن کل داستان، تمام حقایق را همان طور که فرزندتان درک کرده است، درک کنید. داشتن این دانش به شما کمک می‌کند تا آنچه را که فرزندتان تجربه کرده است متوجه شوید و به شما ایده بهتری در مورد نحوه رسیدگی به موقعیت می‌دهد.

هنگامی فرزندتان در مورد تجربه خود به شما می‌گوید، توجه کامل خود را به او معطوف کنید. این کار باعث می‌شود کودک شما احساس راحتی بیشتری کند، زیرا شما می‌گویید آنچه می‌شنوید مهم است.

کودک شما را تشویق می‌کند که کل داستان و نه فقط بخش‌هایی از آن را برای شما تعریف کند. گاهی اوقات، اگر بچه‌ها فکر کنند به آن‌ها توجه نمی‌کنیم یا احساس کنند که حواس‌مان پرت شده است و به حرف‌هایشان توجه نمی‌کنیم، همه چیزهایی که اتفاق افتاده را به ما نمی‌گویند.

اگر به نظر می رسد کودک شما ناراحت است یا می ترسد، وقت بگذارید و با هم روی مبل بنشیند. صبر کنید تا فرزندتان آرام شود، احساس امنیت و آرامش کند و سپس بپرسید که چه چیزی باعث ناراحتی یا ترس شده است. احتمال این وجود دارد که فرزند شما فکر می‌کند که ارواح بد هستند و نگران است که به نوعی آسیب ببیند. هنگامی که این ترس را از بین ببرید، احتمال بیشتری وجود دارد که فرزندتان با شما صحبت کند و آنچه را که اتفاق افتاده به اشتراک بگذارد.

تحقیقات نشان داده که ترسیم هیولاها یا ارواح توسط کودکان واقعا مفید است. حتی می‌توانید از آن‌ها بخواهید داستانی پیرامون آن بسازند و آن داستان را به سمتی هدایت کنید که پایان مثبتی دارد. یا کتابی فانتزی در مورد ارواح برای او بخوانید که پایان خوشی داشته باشد.

ترس کودک از لولو خورخوره

برای یک فرد در هر سنی طبیعی است که از چیزی که نمی‌شناسد، بترسد. این امر در کودکان قوی‌تر است. چرا که نسبت به بسیاری از پدیده‌ها و موجودات جهان اطلاعات کافی ندارند و در نتیجه با خیال‌پردازی در مورد آن‌ها، داستان‌های ترسناکی در ذهنشان شکل می‌گیرد.

بیشتر اوقات، ترس از موجودات خیالی در کودکان سه سال و بالاتر ظاهر می‌شود. در این زمان، کودک شروع به احساس استقلال از والدین می‌کند و به دنبال توضیح برای هر اتفاقی است که در اطرافش می‌افتد.

ضمن اینکه ما به‌عنوان والدین گاهی به ترس از این موجودات خیالی مثل لولو خورخوره دامن می‌زنیم. برای مثال هنگامی که می‌خواهیم کار بدی را انجام ندهد به او می‌گوییم لولو می‌خورتت!

با افزایش درک دنیای اطراف کودک، بیشتر ترس‌ها به تدریج از بین می‌روند. با این حال، ممکن است برخی از آن‌ها در کودک درونی شوند و تا بزرگسالی ادامه پیدا کنند که در این مرحله نوعی فوبیا به‌شمار می‌روند.

ترس‌های عمدی ایجاد شده توسط والدین 

«هر افسانه‌ای یک موجود ترسناک و شرور دارد…»

این جمله نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد ما بزرگسالان هستیم که تصاویری از هیولاهایی با چنگال و نیش برای آن‌ها تجسم می‌کنیم و در مورد مبارزه آن شخصیت ترسناک با یک شخصیت خوب داستان‌هایی را تعریف می‌کنیم. 

یا هنگامی که می‌خواهیم کودک را از انجام کار بد باز داریم، او را با شخصیت‌های خیالی مثل نمکی یا لولو خورخوره می‌ترسانیم و مثلا به او می‌گوییم «اگر غذات رو نخوری، به نمکی می‌گم ببرتت».

بنابراین، این ما هستیم که این ترس‌ها را به فرزندان خود منتقل می‌کنیم. 

این نکته را در نظر داشته باشید موجوداتی که کودکان از آن می‌ترسند وابستگی شدیدی به محیط اطراف آن‌ها دارد. به عنوان مثال، یک کودک مدرن که در یک شهر بزرگ زندگی می‌کند، از اجنه نمی‌ترسد. اما پس از تماشای فیلم ترسناکی در مورد یک دلقک، ممکن است از چهره دلقک بترسد.

نکات مهم در برخورد با کودک ترسیده

نحوه برخورد با ترس‌های کودک اهمیت زیادی دارد. تا جایی که اگر بتوانید به درستی نکات مقابله با ترس از موجودات خیالی را در آن‌ها مدیریت کنید، این ترس نه تنها در کودک شما از بین خواهد رفت بلکه از تاثیرات روانی مانند اضطراب نیز در آینده جلوگیری می‌کند. در ادامه چند نکته مهم در مورد برخورد با کودک ترسیده را بیان خواهیم کرد.

ترس کودک را جدی بگیرید

اگر از تاریکی می‌ترسد هنگام خواب نیز چراغ‌ها را روشن بگذارید. اگر کودک ترس دارد که هیولاها از آنجا بیرون بیایند، به کمد و زیر تخت نگاه کنید. نشان دهید که برایتان مهم است و آماده‌اید از آن‌ها در برابر هر چیزی که از آن می‌ترسند، خیالی یا واقعی محافظت کنید.

با کودک صادق باشید

شما باید به سوالات مختلف کودک پاسخ‌های واقعی بدهید. مثلا در جواب اینکه مادربزرگ مرده و دیگر او را نخواهد دید یا اینکه چگونه به دنیا آمده و غیره باید به زبان کودکانه به او توضیحات لازم را بدهید. (البته در تمامی این موارد باید اطلاع کافی از سن کودک و نحوه پاسخ به او داشته باشید)

ترس‌ها را برای کودک عینی کنید

به همراه فرزندتان قسمتی از فیلم هری پاتر را تماشا کنید. در یک بخش از این فیلم معلم از دانش‌آموزان می‌خواهد تا بزرگترین کابوس خود را از کمد بیرون بیاورند و تنها راه مقابله با آن ترس خنده است. با این کار می‌توانید همراه با فرزندتان ترس‌های او را به مضحک‌ترین شکل ترسیم یا توصیف کنید و تا جایی که ممکن است با هم بلند بخندید.

در مورد جلوه‌های ویژه توضیح دهید

منطقی باشید؛ اگر کودک از شخصیت‌های فیلم ترسناک می‌ترسد، عکس‌ها یا فیلم‌هایی را پیدا کنید که نشان می‌دهد چگونه این هیولاها با استفاده از آرایش، لباس و جلوه‌های ویژه خلق شده‌اند.
شی محافظ در برابر ترس به فرزندتان بدهید

این واقعیت را بپذیرید که نمی‌توانید همیشه برای محافظت از فرزندتان در برابر ترس‌ها حضور داشته باشید. این بدان معنی است که آن‌ها به چیزی نیاز دارند که احساس آرامش و امنیت را برایشان ایجاد کند؛ چیزی مانند یک اسباب بازی مورد علاقه، یک دستبند، یک آویز یا هر چیز دیگری که با در دست گرفتن و نوازش آن می‌توانند آرام شوند. به آن‌ها بگویید که خرس عروسکی، هیولاها را می‌ترساند یا اینکه جاکلیدی، محافظی جادویی در برابر هیولاها و موجودات ترسناک است.

کنترل ترس‌ها را به خودشان بدهید

ترس برای بزرگسالان و کودکان طبیعی است. اما به کودکان خود یاد بدهید که آن‌ها هستند که ترس‌هایشان را کنترل می‌کنند و نه ترس آن‌ها را.  به کودکان خود بگویید که مهم نیست چند ساله باشید، ۳ ساله، ۱۵ ساله یا حتی  ۴۰ ساله! مهم این است که در مبارزه با وحشتناک‌ترین هیولاها تنها نیستید. همیشه یک نفر در این نزدیکی وجود خواهد داشت که بگوید، «ببین، این هیولا فقط یک اثر کامپیوتری است، هیچ کس داخل کمد پنهان نمی‌شود، و راه رفتن تنها به خانه اصلا ترسناک نیست!»

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع ترس در کودکان و نحوه ابراز آن‌ها

دستورالعمل‌های رفع ترس کودک از موجودات خیالی

ضمن رعایت برخی نکات می‌توانید از راهکارهای عملی برای رفع ترس از موجودات خیالی در کودکان استفاده کنید. در ادامه برخی از این دستورالعمل‌ها را معرفی خواهیم کرد:

دفع هیولا

برخی از والدین از «اسپری هیولا» برای کمک به کودکان خود برای مقابله با این ترس استفاده می‌کنند. به‌همین منظور می‌توانید از یک بطری اسپری خالی یا پر از آب رنگی برای دور کردن و مبارزه با هیولای شب استفاده کنید. در زمان خواب با هم به اتاق بروید و در کمد، زیر تخت یا هر جای دیگری را که فرزندتان فکر می‌کند هیولا ممکن است پنهان شده باشد را اسپری کنید. فقط حواستان باشد که موادی که باعث حساسیت کودک می‌شود یا به پارچه آسیب می‌زند، برای داخل اسپری استفاده نکنید.

روتین‌های آرامش بخش

برای آرام کردن اعصاب کودک، روتین‌های آرام‌بخش قبل از خواب را انجام دهید. برای مثال یک حمام گرم، یک لیوان آب و یک داستان قبل از خواب باعث آرامش و ایجاد یک محیط خواب آرام می‌شود. اگر کودک از تاریکی می‌ترسد، برای او یک نور کوچک روشن بگذارید. خوابیدن با یک عروسک مورد علاقه کودک نیز باعث احساس امنیت بیشتر برای او خواهد شد.

به رفتار «شجاعانه» پاداش دهید

شجاع بودن را با کودک خود تمرین کنید. چرا که مقابله با ترس باعث رشد کودک خواهد شد. یک روش مناسب برای تمرین شجاعت تشویق کودک است. می‌توانید یک چک لیست تهیه کنید و چند کارت امتیاز در نظر بگیرید. برای مثال اگر کودک شما از هیولاهای زیر تخت یا در کمد می‌ترسد، مراسم اسپری را اجرا کنید. سپس به ازای شب‌هایی که کودک توانسته بدون ترس در اتاقش بخوابد، به او کارت امتیاز بدهید. (توجه داشته باشید که در این زمینه سخت‌گیری زیادی به خرج ندهید، هر زمان که کودک شما نتوانست بر ترس خود غلبه کند، در کنار او باشید.)

هنگامی که کارت امتیازهای یک هفته جمع آوری شد، به کودک چیزی که دوست دارد را به‌عنوان پاداش بدهید.

ایجاد حس احترام و اطمینان

هرگز به ترس کودک نخندید، از ترس به عنوان تهدیدی برای جلوگیری از رفتار بد استفاده نکنید، یا او را به دلیل داشتن ترس تحقیر نکنید. به احساسات آن‌ها احترام بگذارید و نسبت به آن حساسیت نشان دهید و در عین حال به آن‌ها اطمینان دهید که همه چیز خوب خواهد شد.

نشانه‌های ترس از موجودات خیالی در کودکان

همه کودکان نمی‌خواهد درباره ترس‌ها و فوبیاهای خود با بزرگسالان صحبت کنند. در این صورت چگونه بفهمیم که یک کودک ترس از هیولا یا سایر موجودات خیالی دارد؟ در این موارد باید به نشانه‌های مختلف توجه کنید که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• کودک از انجام کارهایی که به آن عادت کرده امتناع می‌کند: برای مثال می‌ترسد به تنهایی در اتاق بماند یا دوست ندارد که چراغ خاموش شود. 
• ساکت می‌شود و دوست ندارد با دیگران ارتباط برقرار کند یا برعکس پرخاشگر می‌شود.
• از صداهای ناگهانی یا جرقه‌های نور ترس شدیدی دارد.
• دچار بی‌خوابی و کابوس می‌شود و در خواب گریه می‌کند.
• گاهی اوقات، در موارد شدید دچار شب ادراری می‌شود و کودک ممکن است شروع به جویدن ناخن یا کندن موهای خود کند.

چگونه ترس از موجودات خیالی را در کودکان مدیریت کنیم؟

اگر حداقل سه مورد از شاخص‌های ذکر شده در بالا را مشاهده کردید با آن‌ها گفتگو کنید.

مدام از آن‌ها سوال نپرسید؛ ممکن است یک کودک همیشه آماده حرف زدن در مورد ترس‌های خود نباشد، به خصوص اگر عمیقاً در ذهن او ریشه دوانده باشد.

به آن‌ها بگویید که خود شما در کودکی از چه چیزی می ترسیدید و چگونه این ترس‌ها ساختگی ایجاد شدند. همچنین به آن‌ها بگویید که چگونه توانستید با آن‌ها کنار بیایید و چه کسانی به شما کمک کردند (والدین، دوستان، معلمان و غیره).

توضیح دهید که هیولاها در تلویزیون توسط کامپیوتر ساخته می‌شوند و داستان‌های ترسناک را نویسنده‌هایی مثل ما می‌نویسند. 

بیشتر بخوانید: ترس در نوزادان و نشانه‌هایی که باید به آن‌ها توجه کرد

سخن پایانی

ترس از موجودات خیالی و ماوراءالطبیعه از جمله ترس‌های رایج در کودکان است. ترس‌هایی که معمولا از سه سالگی آغاز می‌شوند و تا پیش از دبستان در اوج خود قرار دارند.

اما با مدیریت درست این ترس‌ها، مثل عدم تماشای فیلم‌های ترسناک یا توضیح در مورد جلوه‌های ویژه و داستان‌های خیالی به کودکان بزرگتر می‌توانید به مرور این ترس‌ها را در آن‌ها کمرنگ‌تر کرده و مانع از ایجاد فوبیا در بزرگسالی شوید.

نحوه برخورد با ترس‌های کودک و مقابله با آن‌ها اهمیت زیادی دارد که با عنوان والدین باید به بهترین شکل آن را انجام دهید.