کودکان دبستانی و چالش ورود به مدرسه از دیدگاه روانشناسی

ورود کودکان به دنیای جدید، مثل مدرسه آن‌ها را با نگرانی های روبه‌رو می‌کند. اضطراب، ترس جدایی از پدر و مادر، عدم ارتباط با کودکان و هم‌سالان در مدرسه، افت تحصیلی و مواردی از این دست بخشی از این چالش‌ها هستند که اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرزندان شما ایجاد کند. 

مشکلات دبستان گاهی به خودی خود رفع می‌شوند و گاهی اوقات جدی‌تر هستند و نیاز به بررسی و مشاوره دارند. شناخت این چالش‌ها و نحوه برخورد با آن‌ها می‌تواند به شما و فرزندتان در رشد بهتر او کمک کند. 

در این مقاله از دید روانشناسی، کودکان دبستانی و چالش‌‌هایی که با آن مواجه هستند را بررسی می‌کنیم و با بیان چند مثال، راهکارهایی که به‌عنوان پدر و مادر برای حل آن نیاز دارید را معرفی خواهیم کرد تا بتوانید مشکلات رفتن به محیط آموزش را در مورد کودکان خود به حداقل برسانید.

چالش‌های رایج کودکان دبستانی

مدرسه منبع رشد و یادگیری برای کودکان دبستانی است. همچنین می‌تواند با ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در کودکان عزت نفس، قرار گرفتن در معرض نظرات مختلف، تجربیات جدید، احساس موفقیت، دوستی‌ها و روابط با بزرگسالان را افزایش دهد.

با این حال؛

این مسئله کاملاً طبیعی است که فرزند شما گاهی در موارد مختلف احساس نگرانی در مدرسه داشته باشد. این احساس در کودکان موقتی است، ولی گاهی ممکن است برخی از کودکان برای مدت طولانی‌تری چالش، استرس یا ناراحتی داشته باشند.

اما مساله اصلی اینجاست که چگونه باید متوجه شویم که فرزند ما دچار چه چالش و مشکلاتی است؟

برای پاسخ به این سوال، رایج‌ترین مسائلی که کودکان دبستانی با آن روبه‌رو هستند را ذکر کرده‌ایم. با بررسی هر یک از این موارد می‌توانید ساده‌تر متوجه شوید که فرزند شما کدام یک از مشکلات زیر را در رابطه با محیط آموزشی خود دارد.

چند نمونه از مشکلات کودکان دبستانی 

بعضی از مشکلات رایج کودکان در دوران ابتدایی شامل موارد زیر است:

• برای رفتن به مدرسه بهانه می‌آورد.
• نمی‌خواهد در مورد دبستان یا موضوعات خاصی صحبت کند یا وقتی در مورد معلمان یا همسالان صحبت می‌کند، مضطرب و ناراحت به نظر می‌رسد.
• اعتماد به نفس پایینی دارد و احساس می‌کند نسبت به همکلاسی‌هایش کم هوش است. 
• در درس‌هاس خود جریمه می‌شود یا مشکلات رفتاری دارد.
• از انجام تکالیف خودداری می‌کند و برای انجام آن مدام بهانه می‌آورد.
• در مورد مسائل کوچک، مانند داشتن تجهیزات مناسب برای درس نگرانی بیش از حد دارد.
• نمره‌های کمتر از حد معمول می‌گیرد یا به نظر می‌رسد که با تکالیف مدرسه خود مشکل دارد.

نکته‌های مهم در برخورد با کودک دبستانی

تشخیص برخی از مشکلات کودکان دبستانی در مدرسه آسان است و فرزندتان در مورد آن‌ها با شما صحبت می‌کند. اما در برخی موارد هم ممکن است، معلم با شما تماس بگیرد و مشکل فرزندتان را با شما در میان بگذارد.

گاهی اوقات هم کودکان، مشکلات دبستان را از شما یا معلمان و دوستان پنهان می‌کنند. 

به عنوان مثال، فرزند شما ممکن است تکالیف خود را کپی کند یا در امتحانات و کلاس‌های مهم وانمود کند که بیمار است. در این موارد شما باید نحوه برخورد با کودکان را بلد باشید. در غیر این صورت نه تنها نمی‌توانید به حل مشکل کمک کنید که ممکن است این رفتار را در او تشدید کنید.

راهکارهای مناسب برای کاهش اضطراب کودکان دبستانی

• ارتباط فرزندتان با یکی از کارکنان مدارس که به او اعتماد دارد و می‌تواند با او صحبت کند حفظ کنید؛ از آن شخص بخواهید که هر روز را با یک گپ کوتاه یا بازی با فرزندتان شروع کند.
• در موارد لازم برای فرزندتان، معلم خصوصی بگیرید یا امکان درس خواندن گروهی را با همکلاسی و دوستانش فراهم کنید.
• یک فضای امن، مانند دفتر مربی برای استراحت یا احساس مشارکت بیشتر ایجاد کنید؛ برای مثال مسئولیتی مانند نظارت بر کتابخانه یا کلاس درس
• از فرزندتان بپرسید که در هر مرحله چه چیزی می‌تواند به او کمک کند، به عنوان مثال دیدن یک دوست، انجام تفریحی که به آن علاقه دارد یا انجام کار داوطلبانه
• جدول زمانی در طول روز و هفته برای انجام تکالیف، استراحت و بازی و تفریح کودک طراحی کنید.
• می‌توانید در مورد دبستان با فرزندتان صحبت کنید این کار کمک می‌کند که بفهمید از دیدگاه فرزندتان چه اتفاقی می‌افتد. اگر فرزند شما در درس‌های خود مشکل دارد، گفتگوهای آرام و محبت آمیز با شما نیز به کودک شما او می‌کند تا احساس دوست داشته شدن و حمایت کند.
• دستاوردهای فردی فرزندتان را جشن بگیرید و از مقایسه فرزندتان با همسالان یا خواهر و برادر خودداری کنید. به عنوان مثال، زمانی که فرزندتان در یک آزمون ریاضی بهتر از آخرین آزمون عمل می‌کند، به او جایزه بدهید، حتی اگر نمره آن خیلی بالا نباشد.

رشد مغز و آموزش در کودکان دبستانی

رشد مغزی در کودکان ترکیبی از فعالیت‌های ذهنی، جسمی و تجربی است. از این‌رو کودکانی در محیط‌‌های آموزشی که بتوانند این فعالیت‌ها را به‌صورت ترکیبی تجربه کنند، توانایی حل مساله بیشتری نسبت به سایر کودکان دارند. 

ذهن کودکان دبستانی در دوره مدرسه شروع به فکر کردن در مورد مسائل پیچیده در مسائل مختلف می‌کند. در این سن کودکان می‌توانند مسائل پیچیده را از طریق تحلیل روش یاد بگیرند که والدین و معلم‌ها نقش زیادی در این مرحله از رشد ذهنی کودکان خواهند داشت.

 در واقع ذهن کودکان در دوران دبستان در یک فرآیند رشد سریع قرار می‌گیرد که می‌تواند حجم زیادی از اطلاعات را یاد بگیرد، تحلیل کند و به خاطر بسپارد.

از طرف دیگر نوع رفتار معلم‌ها از نظر عاطفی و توجه به کودکان دبستانی تاثیر مستقیمی بر رشد مغزی آن‌ها دارد. 

در واقع محیط آموزشی و معلم‌ها در دوره دبستان علاوه بر آموزش کودکان، نقش تسهیل‌گر را برای آن‌ها ایفا می‌کنند. به این صورت که با انعطاف بالا در آموزش و همچنین آزمون و خطا به کودک به او اجازه دهند که بتواند روش‌های مختلف را امتحان کند و از بخش‌های مختلف ذهن خود کمک بگیرد.

به همین خاطر انتخاب مدرسه و محیطی که بتواند کودکان را علاوه‌بر یادگیری تئوری، با تجربه بیشتر و انواع آزمایش‌ها آشنا کند، اهمیت زیادی دارد. مثلاً معلم‌هایی که در دوره دبستان، درس را با روش‌های عملی به کودکان آموزش می‌دهند یا اردوهای علمی برای آن‌ها برگزار می‌کنند، تاثیر زیادی در رشد مغز و پرورش خلاقیت آن‌ها دارند. 

چالش‌های والدین کودکان دبستانی

شما به عنوان پدر و مادر در مورد کودکان دبستانی در سنین مختلف با چالش‌هایی روبه‌رو هستید که آگاهی از نگرانی‌ها و نحوه برخورد با آن‌ها به شما کمک می‌کند بتوانید آن‌ها را بهتر مدیریت کنید.

کمبود وقت

یکی از بزرگترین چالش‌هایی که امروزه والدین کودکان دبستانی با آن مواجه هستند کمبود وقت است. 

در واقع پدر و مادر (مخصوصاً مادران) در یک روز، وظایف زیادی دارند. مدیریت کارهای اداری، انجام کارهای خانه و رسیدگی به درس فرزند یا فرزندان بخشی از این وظایف است. در کنار این نگرانی‌ها، فرزندتان برای یادگیری در خانه به محبت و حمایت شما نیاز دارد که مدیریت صحیح آن می‌تواند کمک زیادی به فرزندتان کند.

مدیریت اضطراب کودک بیرون از خانه

بخش دیگری از چالش‌ها مربوط به مدیریت اضطراب و ترس کودکان دبستانی در محیط بیرون از خانه و محیط آموزشی است. در این زمینه، ارتباط فعال و منظم با افراد مربوطه در مدرسه را حفظ کنید. از آن‌ها بپرسید که چه کاری می‌توانید انجام دهید یا آن‌ها در چه اموری می‌توانند به فرزند شما کمک کنند.

نکته مهمی که در رابطه با چالش‌های کودکان دبستانی باید به آن توجه داشته باشید، این است که الزاماً همه مشکلات کودکان در این دوره حاد نیست و اغلب با راهکارهای ساده قابل حل است. در عین حال برخی از این مشکلات نیاز به مشاوره و بررسی تخصصی دارند که در این مرحله باید از مشاوره کودک کمک بگیرید.

چه مشکلاتی نیاز به مشاوره و نظر متخصص دارد؟

 در مواردی نسبت به مشکلات و مسائلی که برای کودکان دبستانی شما در مدرسه پیش می‌آید، ممکن است، به دنبال راه‌حل‌های مختلف باشید ولی هیچ کدام از آن‌ها کارساز نباشد. در این مرحله فرزندتان را تنبیه نکنید یا مانع از ارتباط آن‌ها با دوستانشان نشوید. 

در قدم اول در مورد مشکلاتی که فرزند شما در محیط آموزشی دارد با معلم او صحبت کنید. در قدم بعدی بهتر است از مشاوره برای رفع چالش‌ها و مشکلات استفاده کنید. 

بعضی از مشکلات کودکان دبستانی عبارت‌اند از:

• انجام ندادن تکالیف یا کاهش نمرات و افت تحصیلی
• پرخاشگری و اضطراب بیش از حد کودکان در محیط آموزشی و خانه
• کناره گیری از هم‌سالان و کم حرفی و بروز نشانه‌های افسردگی در کودک
• عدم تمایل به بازگشت به مدرسه پس از یک دوره بیماری
• مشکلات دوست‌یابی در محیط‌های آموزشی و تنهایی کودک

در بیشتر موارد بیان کردن مشکل برای کودکان دبستانی شما سخت است. در واقع فرزند شما ممکن است استرس شدیدی داشته باشد و نتواند در مورد احساس خود به شما توضیح دهد. در این موارد می‌توانید از مشاوران تحصیلی برای رفع مشکلات کودک خود بهره بگیرید.

همچنین در مواردی که چالش و مشکلات فرزند شما با محیط آموزشی برای یک دوره طولانی ادامه پیدا کرد، باید آن را از طریق مشاوره پیگیری کنید.

سخن پایانی

• ورود کودکان به دبستان چالش‌های مختلفی را برای آن‌ها و والدینشان ایجاد می‌کند. چرا که برای اولین بار یک محیط جدید را تجربه می‌کنند و مسئولیت‌های مختلف به آن‌ها واگذار می‌شود. اینها همه عواملی است که ممکن است باعث تشدید اضطراب در کودکان شود.
• شناخت چالش‌ها و نحوهٔ مدیریت آن‌ها برای والدین، علاوه‌بر اینکه می‌تواند تاثیر زیادی در موفقیت تحصیلی داشته باشد، به دوست‌یابی کودکان هم کمک زیادی می‌کند.
• کودکانی دبستانی ممکن است، در مورد مشکلات مدرسه خود با شما صحبت نکنند، در این صورت می‌توانید از راهکارهای مختلف مثل کمک گرفتن از معلمان مدرسه، ایجاد یک محیط امن برای صحبت کردن، تشویق کودکان در موفقیت‌های تحصیلی و غیره برای مدیریت اضطراب آن‌ها استفاده کنید.
• گاهی هم مشکلات کودکان دبستانی در مدرسه به کمک والدین و معلمان قابل حل نیست که در این موارد باید از مشاور کودک کمک بگیرید.